По речиси една и пол година израелско бомбардирање, принудна глад и смрт, Палестинците во Газа конечно ќе добијат одмор.
Хамас и Израел постигнаа договор за прекин на огнот по преговорите со посредство на Катар, САД и Египет во главниот град на Катар, Доха.
Договорот, објавен во средата, треба да стапи на сила во недела, 19 јануари, според премиерот на Катар.
Тоа е клучен момент во израелската војна против Газа, која ја опустоши енклавата и остави најмалку 46.000 Палестинци мртви и повеќе од 110.000 ранети.
Преговорите за прекин на огнот со посредство на Катар, заедно со САД и Египет, беа финализирани во напредна фаза во Доха.
Израелскиот премиер Бенјамин Нетанјаху и претседателот на Соединетите држави во заминување Џо Бајден одржаа телефонски разговор во неделата, разговарајќи за најновите случувања, при што Бајден повтори дека сега е време за договор.
Во говорот во средата, Бајден ги припиша заслугите за договорот на „острата и макотрпна американска дипломатија“, додавајќи дека ги изнел „прецизните контури“ на планот во мај 2023 година.
Меѓутоа, идниот американски претседател Доналд Трамп, исто така, ја презеде заслугата за договорот, велејќи на Тру Сошиал: „Постигнавме толку многу дури и без да бидеме во Белата куќа“.
Скептицизам во изобилство
Експертите се претпазливи околу тоа дали прекинот на огнот ќе донесе траен мир.
Мустафа Канер, доцент на Универзитетот Сакарија во Туркије, за ТРТ Ворлд изјави дека тоа ќе зависи од тоа дали условите во преговорите ќе бидат почитувани од двете страни.
„Бидејќи прекинот на огнот прикажува фазен план за решавање, во суштина мировен план, успешното завршување на секоја фаза и напредувањето во следната ќе ја одреди веројатноста за постигнување траен мир“, вели Канер.
Надвор од самите преговори, клучна улога ќе има и регионалната геополитика. Канер ја нагласува важноста на меѓународната вклученост, особено САД.
„Очекуваниот прекин на огнот е овозможен првенствено поради притисокот од администрацијата на Трамп, особено преку вклучувањето на претставникот за Блискиот Исток, Стив Виткоф во преговорите“.
Администрацијата на Нетанјаху претходно отфрли неколку договори за прекин на огнот, вклучително и предлогот на Бајден за прекин на огнот минатиот јули, и беше обвинета дека ги саботирала разговорите додека ги користи за да купи време за израелската војна против Газа.
Во изјава заТРТ Ворлд, Махмуд Алрантиси од истанбулскиот универзитет Медипол дели критички став за политичката динамика околу прекинот на огнот: „Примарниот став на Нетанјаху е политичкиот опстанок, што го натера да ги отфрли договорите и да го попречува напредокот. Ако се постигне договор постои ризик владата да падне и да одговара за настаните од 7 октомври“.
Тој додава дека „Притисокот од очекуваната администрација на Трамп го ослабна Нетанјаху и по околу 1,5 година Нетанјаху не можеше ефективно да блокира како порано“.
Израел ја продолжи својата војна пркосејќи на постојаните повици на Обединетите нации и Меѓународниот суд на правдата за прекин на огнот и за истрага за наводниот геноцид во Газа.
Што да очекуваме?
Договорот иницира 42-дневна прва фаза во текот на која израелските копнени сили ќе почнат да се повлекуваат од клучните области.
Според изворите, повлекувањето од оската Нецарим ќе биде итно, додека се планира фазното повлекување од коридорот Филаделфија да почнемеѓу 40 и 50 дена од прекинот на огнот.
Според договорот, на раселените Палестинци ќе им биде дозволено да се вратат во своите домови почнувајќи од седмиот ден од примирјето.
Повратниците кои одат пеш нема да се соочат со претреси, но возилата ќе бидат подложени на инспекции со напредна технологија за рендген управувана од египетско-катарски компании и надгледувани од повеќе страни, вклучително и Израел, за да се спречи транспортот на оружје.
Сепак, Канер предупредува дека континуираното воено присуство на Израел во оваа фаза може да ги оправда обновените напади во секој момент.
„Ако ги земеме предвид бројните прекршувања на примирјето од страна на Израел во минатото, особено од 27 ноември во Либан, јас искрено не го сметам целосното повлекување на Израел од Газа по 42-дневниот период за многу веројатен развој. Се надевам дека ќе да се докаже дека не сум во право“, вели тој.
Значаен аспект на договорот вклучува размена на затвореници.
Хамас ќе ослободи 33 заложници за време на првата фаза од договорот за прекин на огнот, по што Израел ќе почне да ги повлекува своите сили од населените области во Газа.
Хамас се обврза да ослободи жени, деца и постари затвореници во замена за 1.000 палестински затвореници уапсени за време на тековната војна, под услов да не биле вклучени во нападите на 7 октомври 2023 година.
Дополнително, во почетната фаза ќе бидат ослободени 250 палестински затвореници кои отслужуваат долгорочни казни.
Ова, сугерира Канер, е клучна динамика што ја обликува иднината на примирјето.
„Ослободувањето на заложниците несомнено ќе ја смири израелската страна и ќе го зголеми притисокот на јавноста за следната фаза. Од друга страна, ослободувањето на палестинските затвореници ќе ја охрабри и мотивира палестинската страна да биде подготвена и да соработува за следната фаза“, рече тој.
Отворена границата во Рафах
Египет, исто така, ќе го отвори граничниот премин Рафах за да ги прими израелските заложници и палестинските затвореници под прекинот на огнот.
На болните и хуманитарните случаи ќе им биде дозволено да излезат од Газа на лекување преку границата, со гарантиран безбеден премин и без таргетирање или апсење од страна на израелските сили.
Израелските сили ќе задржат присуство на граничниот периметар, до 700 метри во некои области, особено во северниот дел на Газа.
По 42 дена ќе започнат подготовките за втората фаза од преговорите, чија цел е целосно повлекување на израелските војници од Газа.
Сепак, политичките тензии во Израел остануваат високи, а министерот за национална безбедност Итамар Бен-Гвир го повика екстремно десничарскиот партнер, министерот за финансии, Безалел Смотрич, да му се придружи во оставката од владата доколку биде одобрен договорот за заложниците.
Според Алрантиси, „ситуацијата останува многу сложена. Од 7 октомври, некои ефекти не се манифестираат целосно за Израел. Во исто време, останува нејасно како ќе се развива политичкиот пејзаж во Палестина по војната. Израел не сака да се повлече од Газа, особено од границата кај Рафах, и се чини веројатно ќе остане во регионот за да се спречи повторување на 7 октомври“.
Алрантиси додава дека во израелско-палестинската борба, ослободувањето на одредени затворени клучни фигури, како што се Ибрахим Хамид, висок лидер на Хамас и Абдула Дарвуси, член на Фатах, „може да ја смени играта во внатрешната политика за двете фракции. "
Ослободувањето на Хамид би можело да ја зајакне позицијата на Хамас, додека враќањето на Дарвуси би можело да ја наруши рамнотежата во Фатах, што ќе влијае на нивните пристапи кон мировните разговори и преговори.
Сепак, Алрантиси додава дека „примарната цел на Израел е да обезбеди ослободување на своите 34 затвореници пред да ја продолжи војната. Во оваа фаза, посредниците би можеле да извршат влијание за да го запрат Израел со притисок врз владата на Нетанјаху и усвојување унифициран став“.
Израел не го прифаќа владеењето на Хамас или Фатах во Газа и веројатно ќе продолжи со нападите и на окупираниот Западен Брег, вели Алрантиси.
Во ноември, Меѓународниот кривичен суд издаде налози за апсење на Нетанјаху и неговиот поранешен министер за одбрана, Јоав Галант, за воени злосторства и злосторства против човештвото во Газа.
Израел, исто така, се соочува со тужба за геноцид пред Меѓународниот суд на правдата за неговата војна на крајбрежната палестинска енклава.
