Додека Договорот за неширење на нуклеарното оружје (НПТ) ја одбележува својата 55-годишнина, несогласувањата околу нуклеарното вооружување продолжуваат, зголемени за 82 милијарди долари канализирани во оваа сфера на инвестиции само минатата година.
Договорот за неширење нуклеарно оружје (НПТ) беше отворен за потпишување на 1 јули 1968 година, за да се избегне опасност од нуклеарна војна и стапи на сила во 1970 година. Во 1995 година, на Конференцијата за преглед и проширување, државите членки на НПТ едногласно се согласија дека НПТ треба да продолжи во сила на неодредено време.
Во моментов, САД, Русија, Кина, Велика Британија, Франција, Индија, Пакистан, Израел и Северна Кореја се земјите со нуклеарно оружје. Меѓу овие земји, Русија, САД и Кина се сметаат за доминантна сила во однос на бројот на нуклеарно оружје.
Околу 12.500 нуклеарни боеви глави ширум светот
Според специјализираниот интернет сајт за статистика, „Статиста“, имало околу 12.500 нуклеарни боеви глави ширум светот заклучно со јануари 2023 година.
Русија води со 5.889 нуклеарни боеви глави, потоа САД со 5.244 и Кина со 410. Франција има 290 нуклеарни боеви глави, Велика Британија има 225, Пакистан има 170, Индија има 164, Израел има 90, а според проценките Северна Кореја има 20 боеви глави.
Според извештајот од 2023 година на Меѓународниот институт за истражување на мирот во Стокхолм (СИПРИ), иако бројот на нуклеарни боеви глави во светот продолжува да опаѓа, ова првенствено се должи на демонтирањето на „пензионирани“ боеви глави од страна на САД и Русија.
„Глобалното намалување на оперативните боеви глави се чини дека е во застој, а нивниот број повторно се зголемува“, се додава во извештајот.
Во извештајот се истакнува дека и САД и Русија „имаат во тек обемни и скапи програми за замена и модернизирање на нивните нуклеарни боеви глави, нивните системи за испорака на ракети, авиони и подморници, како и нивните капацитети за производство на нуклеарно оружје“.
Рускиот претседател Владимир Путин, во своето обраќање до нацијата во февруари, објави дека Русија го суспендирала своето учество во новиот Договор за намалување на стратешкото оружје (Нов СТАРТ).
Новиот договор СТАРТ, потпишан во 2010 година, го ограничи бројот на стратешки нуклеарни боеви глави распоредени од Русија и САД на максимум 1.550.
Путин во јуни рече дека неговата земја ја распоредила првата серија тактичко нуклеарно оружје во Белорусија и дека трансферот на оружје ќе биде завршен до крајот на летото. Се известува дека нуклеарното тактичко оружје испратено од Русија во Белорусија било три пати помоќно од нуклеарното оружје што САД го користеа против Јапонија во 1945 година.
Бројот на кинеските нуклеарни боеви глави, за кој се сметаше дека изнесува 350 во јануари 2022 година, се искачи на 410 во јануари 2023 година. Во извештајот на СИПРИ се нагласува дека кинеската нуклеарна енергија не е целосно позната и дека значителен дел од нејзините проценки се засноваат на податоци од Министерството за одбрана на САД.
Инвестициите во нуклеарно оружје растат
Меѓународната кампања за укинување на нуклеарното оружје (ICAN) објави извештај со наслов Потрошено: Глобално трошење за нукеларно оружје 2022, кој се фокусира на инвестициите направени од девет земји со нуклеарно оружје во развојот на нуклеарно оружје во 2019-2022 година.
Според извештајот, инвестициите во нуклеарно оружје во светот изнесуваат 72,9 милијарди долари во 2019 година, 72,6 милијарди долари во 2020 година, 82,4 милијарди долари во 2021 година и 82,9 милијарди долари во 2022 година. Инвестициите се зголемија за 10 милијарди долари за четири години.
„Девет земји потрошија 82,9 милијарди долари за нуклеарно оружје, од кои приватниот сектор заработи најмалку 29 милијарди долари во 2022 година“, се вели во извештајот, додавајќи дека „САД потрошиле повеќе од сите други држави со нуклеарно оружје заедно, 43,7 милијарди долари. Русија потроши 22% од она што го направија САД, со 9,6 милијарди долари, а Кина потроши нешто повеќе од една четвртина од вкупниот износ на САД, со 11,7 милијарди долари.
„Различни ставови за нуклеарното оружје“
Истражувачот на СИПРИ, Петр Топичканов, за новинската агенција Анадолу (АА) изјави: „Нуклеарната политика на НАТО се одредува со консензус меѓу нејзините членки со нуклеарно оружје, кои ги вклучуваат САД, Обединетото Кралство и Франција, и нејзините ненуклеарни членки“.
Истакнувајќи дека од спроведувањето на НПТ, забележан значителен напредок во намалувањето на нуклеарното оружје и во СССР/Русија и во САД, тој рече: „Последниот билатерален договор, Новиот СТАРТ, го намали бројот на оперативно распоредени нуклеарни боеви глави на 1.550 единици, што резултира со значително намалување во споредба со ерата на Студената војна“.
„Сепак, прашањата меѓу Русија и Западот, како и растот на нуклеарниот арсенал во Кина и земјите кои не се членки на НПТ, како КПРК (Северна Кореја), Индија и Пакистан, може да доведат до зголемување на глобалното нуклеарно оружје“, додаде тој.
На прашањето за нуклеарните закани на Северна Кореја, Топичканов рече: „Нуклеарните закани на Северна Кореја се стратегија за опстанок за нивниот режим и тие не претставуваат значителна опасност за земјите на НАТО во Европа или САД“.
„Сепак, за американските сојузници како Јужна Кореја и Јапонија, нуклеарната закана на Северна Кореја е причина за загриженост“, рече тој, додавајќи дека „некои гласови во овие земји се залагаат за изградба на нуклеарни арсенали како одбранбена мерка“.
