За време на игра со карти, 12-годишниот Хади Закут уште еднаш го победи Ранда Залатимо во компјутерската игра Трамп, каде што играчот што ја држи највисоката карта во одредена боја ја добива рундата.
„Рагзи калто, рагзи“, се потсмева Хади на арапски додека се насмевнува на Залатимо, што значи „концентријрај се тетко, концентрирај се“, инсистирајќи на тоа, ако само посвети повеќе внимание, може да добие некои вештини и да победи во играта со карти.
„Тој секогаш мами, но со кикотење и насмевка се извлекува од тоа“, вели Залатимо од нејзиниот дом во Сент Луис, Мисури, каде Хади сега ги поминува викендите, играјќи си со својата тетка, волонтер во „Исцели ја Палестина“ и нејзиниот 13. годишен син Хајдер.
Хади е од Маваси, западно од Кан Јунис во јужна Газа. Тој пристигна во САД со мајка му Камил Закут во мај на лекување, откако во ноември минатата година во израелски воздушен напад ја загуби десната нога.
„Лекарите во САД ја пофалија мојата ампутација велејќи дека таа е направено совршено, и јас реков, се разбира, во Газа лекарите мораа да станат експерти за тоа“, изјави момчето за ТРТ Ворлд.
Ограничена помош во странство
Хади е дел од групата од 22 деца евакуирани од Газа во Египет пред да пристигнат во САД во текот на годината.
Поради затворањето на границите и ригидните проверки на документацијата, повеќето ампутирани лица од оваа војна не можат да ја напуштат Газа за лекување во странство.
Обединетите нации наведуваат дека до 12 септември израелските власти дозволиле само 219 пациенти да излезат од Газа од затворањето на граничниот премин Рафах во мај 2024 година.
Пред тоа, од 14.000 пациенти за кои се бара медицинска евакуација од октомври 2023 година, нешто повеќе од 5.000 се евакуирани. Земјите домаќини ги вклучуваат Туркије, Катар и Јужноафриканска Република.
Во САД, „Исцели ја Палестина“ можеше да им даде визи за медицинска евакуација на децата, под услов да не можат да аплицираат за азил и мора да ја напуштат земјата откако ќе заврши нивното лекување.
Денот кога сѐ се промени
Хади, единствениот син во семејството со пет сестри, отсекогаш имал чувство на должност кон своето семејство, кое станало засилено за време на војната.
Тој беше оној кој секој ден тргнуваше во потрага по вода кога таа стана недоволна на почетокот на конфликтот.
Да се чека во ред со часови за да се увери дека неговите родители и сестри ќе имаат чиста вода за пиење стана негова секојдневна мисија, сè додека едно утро на 11 ноември, открил начин да пристапи до различен извор на вода од цевка во неговиот станбен блок.
Семејството Закут живееше на четвртиот кат, и додека влегуваше низ влезната врата, горд поради откритието кое сакаше да му го каже на семејство, имаше силна експлозија и сè стана темно.
„Ги отворив очите и имаше само урнатини насекаде. Ништо не чувствував. Не чувствував болка. Сѐ уште бев во шок, гледав околу себе, не можев да видам ништо. Само имаше многу прашина и урнатини“, рече Хади.
Неговото семејство ја преживеа експлозијата, но освен мајка му, која го нашла во болницата неколку дена по ампутацијата, од тој ден не ги видел ниту татко си, ниту сестрите.
Хади беше пронајден од страна на спасувачите, заробен под урнатините неколку часа по експлозијата, и ставен во возило за да биде пренесен во локалната болница. Покрај него ги препозна безживотните тела на двајца пријатели од неговиот блок, Мохамед и Тајаб.
„Никогаш нема да ја заборавам таа сцена. Не размислував што се случува со мене. Не чувствував ништо. Само знаев дека насекаде има многу крв и само ги гледам овие две момчиња размислувајќи „што се случи?“ Само стоевме таму и добивавме вода“.
Во Медицинскиот центар Насер во Кан Јунис, каде што Хади добил медицинска помош и каде подоцна ќе го најде мајка му, лекарите му ги санирале десната рака и левата нога, кои биле тешко повредени во ударот. Но за два дена, неговата нога станала загрозена од инфекција и му било кажано дека ќе мора да биде ампутирана.
„Болницата соопшти дека повредите што ги гледаат од бомбите што ги користат Израелците имаат некаква хемикалија која предизвикува инфекција што се шири низ телото“, објасни тетката на Хади.
На почетокот на војната, палестинското Министерство за здравство во Газа изјави дека Израел користел „невообичаено оружје“ што предизвикало тешки изгореници на телата на жртвите. Тоа беше тврдење подоцна поткрепено со посета на меѓународни лекари.
Храбриот Хади рече дека првото нешто што му паднало на ум е неговото семејство, кое сега е раселено во шатор во Кан Јунис.
„Мислев дека јас сум мажот на семејството по татко ми и дека им треба да бидам таму во текот на мојот живот и јас треба да бидам таму. Затоа треба да станам и да го сторам ова. На сите им требам“.
Лекарите му ја ампутирале ногата, но на раката му била потребна дополнителна медицинска помош што не можеле да ја обезбедат, поради ограничените резерви на лекови и справувањето со сложените повреди на многу други пациенти.
Еден од илјадници
Хади е еден од „среќниците“ бидејќи бил опериран со анестезија. Но поради намалениот медицински материјал и десеткуваниот здравствен систем предизвикан од нападот на Израел, илјадници други се оперирани без анестезија.
Филип Лазарини, шефот на агенцијата на ОН за палестински бегалци (УНРВА) во јуни процени дека повеќе од 2.000 деца имале ампутации во оваа војна, кои д-р Гасан Абу-Ситах, водечки британско-палестински хирург, ги опиша како најголема група деца ампутирани во историјата.
Но таа бројка може да биде многу поголема за една година од војната, со уште илјадници нерегистрирани и исчезнати деца.
Д-р Абу Ситах, автор на „Деца повредени во војна“, помина 43 дена во Газа претходно во војната, правејќи итни операции со Лекарите без граници (МСФ), во еден момент правејќи дури шест ампутации на ден.
Говорејќи за ТРТ Ворлд, тој рече дека на ампутираните деца особено им е потребна доживотна грижа, бидејќи работи на водење евиденција за сите деца што ги лекува преку неговата консултантска работа на истражување во Центарот за повреди од експлозии на Империал колеџ во Лондон и Глобалниот здравствен институт на Американскиот универзитет во Бејрут.
„Бидејќи детето сè уште расте, ќе му треба нова протеза или барем да ја приспособат протезата на секои шест месеци. Во зависност од нивната возраст, можеби ќе им требаат меѓу осум и 12 операции до кога да станат возрасни“, рече тој.
Тој додаде дека студијата на Лекари без граници во Газа покажала дека 40 отсто од ампутираните лица не можеле да носат протеза во одреден момент поради компликации со местото на ампутацијата.
Од медицинска перспектива, ампутираните честопати исто така доживуваат посттрауматско стресно растројство и анксиозност додека се обидуваат да се опорават од повредата. Но децата интервјуирани за овој прилог покажаа неспоредлива решителност што се поврзува со издржливоста што ја покажаа Палестинците, кои продолжуваат да пркосат на обидот за нивното уништување.
„Мислам дека всушност не му е јасно што му случило“, вели Залатимо. „Длабоко во себе, чувствувате дека има болка, има фрустрација и има гнев. Знаете дека има само 12 години. Возрасен човек не може да се справи со ова, а камоли 12-годишно дете“.
Добиваме повеќе
„Што и да извлечат од ова, ние добиваме уште повеќе“, вели д-р Фиона Тагари, друг волонтер во „Зацели ја Палестина“, непрофитна организација управувана од волонтери, која нуди безбедни простори за децата да се рехабилитираат физички, ментално и социјално.
Ним им е обезбедено и образование за да го надоместат паузираното академско учење со кое се соочуваат палестинските деца од почетокот на масакрот.
Тагари и нејзиното семејство од Хјустон, Тексас од август се домаќини на 14-годишниот Мохамед Абу Самур и неговата мајка Сабрин.
Мохамед, најмладиот од осумте деца, роден во семејство на фармери, поминувал голем дел од денот на отворено, често играјќи фудбал.
Во мај, додека бил раселен со семејството на периферијата на Кан Јунис, открил метален предмет веднаш пред шаторот. Предметот, најверојатно импровизирана експлозивна направа, се активирала додека ја држел, при што ги загубил левата рака и дел од левата рака, трите прста на десната рака и двете нозе.
По три операции и осумнеделен престој во Европската болница во Газа, случајот на Мохамед се сметаше за критичен и тој исто така беше однесен во Египет на понатамошно лекување.
„Кога дојде кај нас овде во Тексас во август, Мохамед не сакаше да ја гледа раката со само два преостанати прста, но сега ја користи таа рака за да слика, па дури и да се храни. Знаејќи дека еднаш ќе ја добие својата протетика, местото на трансплантацијата на неговата нога заздрави, го подигна неговиот дух“, рече Тагари.
„Тој исто така почна да се префрла од креветот на инвалидската количка, а од количката на седиштето во автомобилот, бидејќи е мотивиран да си помогне“, додаде таа.
Мохамед вели дека она што најмногу го сака е „да се врати дома во Газа, да игра фудбал и еден ден да стане уметник“, но тој се уште е во првите денови од неговото лекување, кое ќе трае уште неколку месеци.
Во меѓувреме, медицинската нега на Хади во САД е при крај. Сега, способен да оди со една патерица и да ја користи десната рака, наскоро ќе добие трета протеза на ногата, а потоа ќе отпатува за Каиро каде ќе има шанса да го продолжи своето образование.
Пријатното момче некогаш сакаше да стане фудбалер, како неговиот омилен играч на Ливерпул, Мохамед Салах, но сето тоа се смени откако се сретна со „колега по ампутација“ д-р Дарен Ротман додека се лекуваше во детската болница „Шрајнерс“ во Сент Луис. Хади сега рече дека се надева дека ќе стане и доктор.
„Треба да се вратам еден ден и да им помогнам на децата да им покажам дека има надеж. Јас имав среќа да добијам помош, но има уште илјадници“, објасни тој.
