Еден загинат косовски полицаец и тројца загинати од вооружената група. Ова е епилогот од настаните кои се случија токму пред година дена во Бањска на северот на Косово кои оставија длабока трага во и онака кревките односи на Косово и Србија.
Во периодот на протести, напнатост во односите меѓу Србија и Косово, настаните од 24 септември 2023 година ќе предизвикаат еден од најтешките инциденти во последните години на Косово. Тој ден вооружени групи ја нападнаа косовската полиција во селото Бањска во општина Звечан, при што беше убиен наредникот Африм Буњаку. Во размената на оган што следела загинале и тројца напаѓачи од вооружената група, предводена, според обвинението на Обвинителството на Косово, од Милан Радоичиќ, тогашен потпретседател на Српска листа, политичка партија на Србите од Косово.
Речиси една година по нападот, Специјалното обвинителство на Косово покрена обвинение против 45 лица за нападот. Тие се обвинети за „тешки злосторства против уставниот поредок и безбедноста на Косово“.
Косовските власти напаѓачите ги нарекоа „терористи“, а Милан Радоичиќ, тогашниот претседател на Српска листа, го означија како некој кој го организирал и учествувал во нападот на косовската полиција на 24 септември минатата година. Истовремено, косовските власти во повеќе наврати нагласија дека „Србија како држава стои зад нападот во Бањска.“
Од друга страна, претставниците на српските власти истакнаа дека Радоичиќ себеси се смета за „борец за слобода“, но дека „има прашања на кои ќе мора да одговори.“
Каква е безбедносната и севкупната состојба година дена по нападите во Бањска и какви се ефектите од тој настан врз односите Србија-Косово, екипата на ТРТ Балкан разговараше во ексклузивно интервју со косовскиот министер за внатрешни работи Џелал Свецла, како и со локалното население, кое не сакаше да говори пред камерите, но истакна дека состојбата сега е мирна, но нивниот живот е отежнат.
„Тој момент, тој ден, во исто време беше со многу болка, исто така и многу горд, бидејќи полицијата на Косово победи терористичка група која беше и бројно поголема и повеќе вооружена и имаше и подобри позиции, а само благодарејќи на силната војска и професионалноста на нашите полицајци денес имаме потполно поинаква состојба каде имаме владеење на правото и мир во овој дел на територијата на Република Косово. Tој мир се постигна по повоеќе до 20 години владеење на криминалните групи кои беа под наредба и поддршка на Владата на Србија. Работиме на тоа луѓето да се чувствуваат рамноправно и слободно во својата земја Република Косово“, истакна Свецла.
Според министерот Свецла, пораката на мирот треба да се испраќа секој ден не само на ден од годишнината од нападите во Бањска.
„Ние работиме на тоа луѓето да се чувствуваат рамнорпавни и слободни.Институциите на Косово ги гледаат граѓаните на Косово како граѓани кои се рамноправни, лојални и претставуваат голем потенцијал за иднината на нашата земја“, додава Свецла.
Во интервјуто, тој потенциа дека состојбата на северот на Косово е мирна.
„Што се однесува до владеењето на правото, Косово е во предност пред сите земји во регионот, имаме најефикасна борба против секој вид криминал и исто така имаме и унапредување на институциите“, вели Сцвецла во интервјуто за ТРТ Балкан.
Сега во Бањска состојбата е мирна, но со граѓаните со кои разговаравме, а кои одбија да говорат пред камерите велат дека нивниот живот е отежнат.
Нема дијалог на високо ниво на релација Косово-Србија
По нападот во Бањска нема дијалог на високот ниво помеѓу Косово и Србија. Останува енигма дали и како односите на двете земји ќе добијат нов развој кој ќе води кон своевидно можно решение на отворените прашања.
Косово ги интензивираше своите активности во делот на северот. Забранета е употребата на српскиот денар, забранети се нелегалните српски регистатски таблици на возилата, затворена е поштата и некои други српски институции кои работат на Косово. Моментално, се вложуваат и напори од страна на косовските власти да се отвори Ибарскиот мост.
На најавата на Владата на Косово да се отвори за сообраќај главниот мост на Ибар, се противат земјите од Квинтата, ЕУ и НАТО, бидејќи сметаат дека во овој момент таквиот потез може да предизвика безбедносни проблеми и да ги доведе во опасност војниците на КФОР и цивилите. Тие бараат за отворањето на мостот да се разговара во Брисел во рамките на дијалогот на Косово и Србија.
Главниот мост на Ибар во Митровица затворен е за сообраќај од завршување на војната во Косово во 1999 година и преку него може да се помине само пеш. Во Митровица постојат уште два моста кои го поврзуваат јужниот дел на градот во кој во најголем дел живеат етнички Албанци и северниот дел, во кој живеат во најголем дел етнички Срби.
По настаните од 24 септември, НАТО го зајакна присуството на своите сили во мисијата КФОР во Косово. Косово и Србија водат разговори за нормализација на односите од 2011 одина, од тогаш се потпишани повеќе договори, но повеќето од нив не се имплементирани.
