Туркије се приближува кон двојни избори на 14 мај, кои би можеле да имаат огромни импликации за иднината на земјата.
Во последните дваесет години, политичките аспирации на земјата ги претставува Партијата на правдата и развојот (АК) предводена од Реџеп Таип Ердоган, кој раководи со земјата од 2002 година.
Реџеп Таип Ердоган беше именуван за прв извршен претседател на Туркије во 2018 година, по носењето на клучниот уставен амандман.
Туркије има парламентарен систем од почетокот на повеќепартиските избори во 1946 година, а во последните две децении, од 2002 година, со неа управуваат еднопартиски влади. Партијата АК, предводена од Реџеп Таип Ердоган, излезе како победник на сите избори.
Во текот на овие години, Туркије направи импресивен чекор преку својот иновативен пристап и кон внатрешните и надворешните работи. Еволуираше во трансформативна сила која влева надеж во поголемиот дел од светот, особено во земјите кои отсекогаш биле во неповолна положба во однос на глобалните сили.
Покажувајќи беспрекорна дипломатска умешност, турската влада одигра голема улога во посредувањето во мерките за градење доверба и мировните договори во насилните конфликтни зони како Украина и Либија.
Во моментов, Туркије е 19-та економија по големина на глобално ниво со БДП од околу 906 милијарди долари. Таа е членка на Организацијата за економска соработка и развој (ОЕЦД) и Г20, и се поважен донатор на Официјалната развојна помош.
Помеѓу 2006 и 2017 година, под раководство на Реџеп Таип Ердоган, земјата спроведе амбициозни реформи и постигна високи стапки на раст, што и помогна да го постигне статусот со висок среден приход и ја намали сиромаштијата за речиси половина.
Туркије може да се пофали со петтата по големина дипломатска мрежа во светот, која опфаќа 260 дипломатски и конзуларни претставништва.
Промената во претседателски систем во 2017 година предизвика реорганизација на политичкиот пејзаж на земјата, што резултираше со формирање на два значајни политички сојузи. Еден од нив, наречен Народен сојуз, е предводен од АК партијата и се состои од Партијата за националистичко движење (МХП), Партијата на Големата унија (ББП) и Партијата на Нова благосостојба (Јениден Рефах).
Другиот сојуз, познат како Национална алијанса, е предводен од примарната опозициска партија, централно-левичарската Републиканска народна партија (ЦХП). Ја вклучува и партијата ИЈИ, централно-десничарска и националистичка група, како и партиите Саадет и Демократската партија, кои имаат помала гласачка база.
Сега коалициите ќе се соочат на круцијалните избори. Реџеп Таип Ердоган ќе бара втор мандат како кандидат на владејачката Народна алијанса. Негов главен противник ќе биде Кемал Киличдароглу, од Републиканската народна партија (ЦХП) која е дел од Националната алијанса.
Следен е Синан Оган, академик со азербејџански турски корени, кој исто така се кандидира како претседателски кандидат на Алијансата АТА на претстојните избори во мај, и шефот на партијата Мемлекет Мухарем Инџе како четврти кандидат.
Бидејќи АК е на власт две децении и Туркије ја поттикна на значајна позиција на глобалната сцена преку нејзините достигнувања во различни области, изборите во 2023 година се клучни за партијата да продолжи да ја следи својата визија.
Еве еден брз поглед на импресивните подвизи на Туркије во изминатите две децении заедно со новите ветувања објавени за претстојните избори.
Најсовремени технологии во одбранбената индустрија
Додека Ердоган како премиер ја раководеше земјата во 2003 година брзо презеде чекори за реорганизација на економијата, пазарот на труд, преработувачката индустрија, со силен фокус на одбраната и другите клучни области кои на крајот се покажаа како корисни за зајакнување на националниот раст на Туркије.
Оттогаш, Туркије воспостави робусна производствена политика и ја намали својата увозна зависност, вртејќи се кон домашното производство, особено во областа на одбраната и автомеханиката.
За две децении, одбранбениот сектор на Туркије ја намали својата странска зависност од 80 на 20 проценти.
Со повеќе засегнати страни кои се приклучија на напорите, индустријата стана поразновидна, со преку 1.500 локални одбранбени фирми, во споредба со само 62 во 2002 година, и преземајќи 750 проекти.
Понатаму, вкупниот буџет на Туркије за одбранбени проекти изнесуваше 5,5 милијарди американски долари во 2002 година, а сега достигна обем на проекти од 75 милијарди долари, вклучувајќи ги и оние во процесот на наддавање споменати од претседателот Реџеп Таип Ердоган во неодамнешна изјава.
Во 2022 година, Туркије достигна рекорден обем на одбранбен извоз од над 3 милијарди американски долари и може да се приближи до 4 милијарди долари до крајот на годината, што го прави обемот на извозот на земјата споредлив со севкупните одбранбени буџети на некои европски нации.
Британскиот министер за одбрана Бен Валас во октомври изјави дека турските беспилотни летала (УАВ) станале „фактор кој ги менува правилата на играта“ во модерните војни.
Една од водечките турски приватни одбранбени компании Бајкар неодамна го претстави својот беспилотен борбен авион Бајрактар Кизилелма или Црвеното јаболко, добивајќи пофалби и восхит од целиот свет.
Откако го заврши својот прв лет во декември минатата година, Кизилелма претставува значително проширување на способностите за бавно движечки извидувачки и беспилотни летала за ракети.
Се предвидува дека борбениот авион без екипаж ќе спроведе мноштво воени дејства, како што се стратешки офанзиви, блиска воздушна поддршка, ракетни офанзиви, сузбивање на непријателската противвоздушна одбрана и уништување на противничката воздушна одбрана.
Главниот борбен тенк Алтај е уште едно делче од развојот. Тоа е домашно воено возило дизајнирано за модернизирање и зајакнување на вооружените сили.
Тенкот има главен топ Рајнметал од 120 мм, тежок митралез со калибар 0,50 и среден митралез со калибар од 7,62 мм.
Тој е дизајниран да обезбеди дополнителна заштита на тенковите и другите оклопни возила од различни закани, како што се противтенковски наведувани проектили, ракетни гранати и други видови боеви глави.
Дополнување на овие достигнувања во одбранбената индустрија на Туркије, е ТЏГ-Анадолу, првиот во свет носач на беспилотни борбени летала (УЦАВ), најголемото воено средство што Туркије некогаш го има произведено.
ТЏГ-Анадолу е единствен во многу аспекти и ќе биде мултипликатор на силите за турската армија, а ќе може да врши операции и со други национални воени возила како што се беспилотни летала Бајрактар ТБ-3, Акинџи и Кизилелма, како лесниот борбен авион Хурџет.
60-годишниот сон на Туркије
Тог е првиот бренд за електрични автомобили во земјата и симбол на високотехнолошкиот напредок.
Тог (Türkiye's Automobile Joint Venture Group - TOGG), го претстави првиот прототип на електрично возило во земјата во декември 2019 година. Има за цел да произведе еден милион возила во пет различни модели до 2030 година.
Тог стана првиот турски бренд кој ја доби наградата за дизајн „iF“ во 2021 година, една од најпрестижните награди за дизајн во светот, за моделот Ц-СУВ (C-SUV).
Глобалните компании имаат голем интерес за Туркије во однос на инвестициите во електрични возила, рече Реџеп Таип Ердоган за време на церемонијата на отворање на Тог, додавајќи дека со поддршка на Министерството за индустрија и технологија, земјата спроведува проект кој ќе инсталира над 1.500 единици за брзо полнење во сите 81 провинција во земјата.
Големото откритие на гас во Црното Море
Туркије почна да го испумпува својот прв црноморски природен гас од домашно производство во својот национален систем, што ќе ја зголеми нејзината енергетска независност.
Пред изборите на 4 мај, за време на церемонијата на пуштање во употреба во градот Зонгулдак, претседателот Реџеп Таип Ердоган објави дека домаќинствата ќе добијат бесплатна потрошувачка на гас еден месец за да ја прослават оваа пригода, заштедувајќи му на секое домаќинство околу 625 лири (околу 30 евра).
Во последните две децении Туркије исто така доживеа значителен развој во енергетскиот сектор.
„Туркиш петролеум“ (ТПАО), државната компанија за нафта и гас, најави завршување на нафтоводот што ќе носи природен гас од Црното Море до копното.
Дополнителни 58 милијарди кубни метри гас беа пронајдени во декември 2022 година во наоѓалиштето Кајкума-1 во југозападниот дел на Црното Море.
Туркије ќе задоволува приближно 30 отсто од своите годишни потреби за природен гас од резервите на Црното Море кога ќе се стави во функција целосниот капацитет, и значително ќе ја намали зависноста на земјата од странски природен гас.
Речиси 25 кубни метри гас месечно ќе се одбиваат од сметките за гас во домаќинствата за една година, а потрошувачката на природен гас во станбените места ќе биде бесплатна еден месец, во обид да се заштитат граѓаните од зголемените трошоци за енергија.
Независна проценка покажа дека вкупните резерви на гас во земјата ќе достигнат 710 милијарди кубни метри на крајот на 2022 година, со пазарна вредност во регионот од 1 трилион долари.
Помош за милиони
Друга важна иницијатива на владата предводена од Ердоган во изминатите две децении е елиминацијата на старосната граница за пензионирање.
Од новиот аранжман имаат корист оние кои почнале да работат пред септември 1999 година, кога се смени законот со кој се регулираат условите за пензионирање, и кои имаат завршено 20-25 години кариера регистрирана во социјалното осигурување.
Според новиот закон, минималниот услов за пензионирање - 58 години за жени и 60 години за мажи - е елиминиран, дозволувајќи им на повеќе од 2 милиони работници веднаш да се пензионираат.
Главни ривали и кампањи
Додека претседателот Реџеп Таип Ердоган и неговата Партија на правдата и развојот ги истакнуваат своите значителни достигнувања во изминатите 20 години, опозициските партии исто така ги промовираат своите ветувања – како што е овозможување безвизно патување за турските граѓани во европските земји – за да ја привлечат поддршката и интересот на турскиот народ.
Претседателот Реџеп Таип Ердоган го објави манифестот на Партијата на правдата и развојот пред претседателските и парламентарните избори во 2023 година.
Манифестот од 23 точки се фокусира на заздравување на раните од земјотресите во февруари, обнова на градовите во 11 провинции и отворање на 6 милиони нови работни места за пет години за да се намали стапката на невработеност на 7 проценти.
Реџеп Таип Ердоган, исто така, вети дека ќе ги забрза инвестициите и промоцијата во туризмот со цел од 90 милиони туристи и 100 милијарди долари приход од туризмот. Манифестот вклучува и области од економијата и животната средина.
Реџеп Таип Ердоган вети дека ќе ја зголеми моќта на Туркије во областа на енергијата, земјоделството, образованието и транспортот и дека ќе ја изгради „оската на Туркије“ со надворешна политика на мир и стабилност.
Како функционираат изборите во Туркије
На 14 мај турските гласачи ќе се упатат на гласачките места за да го изберат својот следен претседател и членови на парламентот. Многумина ги сметаат овие избори како едни од најзначајните во поновата историја.
Турскиот претседател се избира со систем на гласање во два круга, каде што кандидатот мора да обезбеди апсолутно мнозинство или повеќе од 50 отсто од гласовите на национално ниво.
Претседателски избори
Четири лица ги собраа потребните 100.000 потписи за да се квалификуваат како претседателски кандидати за изборите 2023 година.
Доколку ниту еден кандидат не обезбеди мнозинство на првото гласање, вториот круг на гласање ќе се одржи на 28 мај. Националните резултати ги објавува Врховниот изборен совет (ИСК) по пребројувањето на сите гласови.
Најголемата турска заедница на дијаспора живее во Западна Европа, каде што турските работници се населиле во 60-те години привлечени од програмата за реконструкција по Втората светска војна. Тие ја претставуваат најголемата муслиманска имигрантска група во Западна Европа.
Периодот за гласање на дијаспората ќе трае од 27 април до 9 мај, додека изборите во Туркије ќе се одржат на 14 мај.
