Пред 36 години, поранешниот водач на Палестинската ослободителна организација (ПЛО), Јасер Арафат, ја прогласи Палестинската декларација за независност во Алжир, поставувајќи клучен момент во палестинската потрага по призната државност.
Правните научници истакнуваат дека декларацијата на Арафат била клучна за обезбедувањето на признавањето на Палестина како држава од 146 земји. Нашироко гледано како најзначаен чекор кон палестинската државност, декларацијата го нагласи палестинското право на самоопределување.
Експертите за меѓународно право забележуваат дека САД беа голема пречка, вршејќи притисок врз западните земји да не ја признаат Палестина како држава.
Френсис Бојл, американски професор за човекови права, кој служеше како правен советник на палестинската делегација на мировните преговори на Блискиот Исток, и Џон Квигли, професор по меѓународно право на Државниот универзитет во Охајо, ги споделија своите сознанија за процесот на подготовка на декларацијата, правната основа на државниот статус на Палестина и бариерите за меѓународно признавање.
2 мотиви зад прогласувањето независност
Бојл се присети дека ПЛО го поканила на Генералното собрание на ОН во 1987 година да зборува на 20-годишнината од Шестдневната војна.
„Во тој говор што го одржав во седиштето на ОН, изјавив дека сега е дојдено време Палестинците еднострано да прогласат сопствена независна држава, да бараат членство во Организацијата на Обединетите нации“, рече тој.
На барање на Палестинците, Бојл потоа подготви меморандум за тоа како би можеле да продолжат со процесот.
„Во август 1988 година, кралот Хусеин од Јордан ги прекина сите свои врски со Западниот Брег, и во тој момент, раководството на ПЛО сфати дека мора да создаде своја држава за да го исполни тој вакуум. Во меѓувреме, се разбира, Интифадата избувна во Газа во декември 1987 година. И околу март 1988 година, обединетото раководство на Интифадата на теренот во Палестина побара од ПЛО да создаде држава за нив“, пренесува Бојл.
Бојл идентификуваше два мотива зад Палестинската декларација за независност: „Првата, правото на Палестинците на самоопределување да имаат своја држава. И втората, како што се чинеше во тоа време, на Палестинците им требаше држава која ќе ги заштити од уништување од страна на ционистите, што сега го гледаме во Газа и на Западниот Брег“.
Државноста е спас за Палестинците
Денес, 146 од 193 членки на ОН ја признаваат државата Палестина.
„Палестина потоа во 2012 година доби статус на земја набљудувач во Организацијата на Обединетите нации. Неодамна (мај 2024 година) Генералното собрание на ОН го надгради статусот на Палестина на речиси де факто земја-членка на ОН, со сите права на земја-членка на ОН, освен да гласа и да може да биде избрана на функција“, нагласува Бојл.
Ниту една земја-членка на ОН никогаш во историјата не била уништена
Потпирајќи се на своето искуство како правен застапник на Босна во случајот за геноцид на Меѓународниот суд на правдата, Бојл истакна дека „ниту една земја-членка на ОН никогаш не била уништена во историјата на Обединетите нации. Некои се распаднаа, како мојот поранешен противник Југославија или Советскиот Сојуз, но не беа уништени“.
„Во работата што ја направив за Босанците, Обединетите нации, Европската Унија и администрацијата на Клинтон се обидоа да ја уништат нивната државност и да им го одземат членството во ОН за да можат и нив да ги уништат. И тоа членство во ОН денес ја одржува Босна жива и државноста на Босна. Во спротивно, тие ќе одеа по патот на историјата“.
САД продолжуваат со своето противење, вршејќи притисок врз европските земји да не ја признаат Палестина, рече Бојл.
Договорот од Лозана за палестинската државност
Во меѓувреме, Квигли истакна поинаков аспект од декларацијата од 1988 година.
„Декларацијата во 1988 година беше важна затоа што наведе дека ПЛО е владата на Палестина. Јас всушност не ја гледам декларацијата како декларација за државност“.
Тој, се повика на случајот Mavrommatis Palestine Concessions од 1924 година во Постојаниот суд на меѓународната правда, каде што беше наведено дека „суверенитетот во Палестина се однесува на Палестина, а не на Британија или на кој било друг како резултат на Договорот од Лозана“.
Влијанието на САД го попречува процесот на признавање
Бојл и Квигли се согласија дека притисокот на САД останува примарна бариера за целосното признавање на Палестина.
Квигли истакна дека САД ги спречиле земјите кои допрва треба да ја признаат Палестина да го сторат тоа.
„За да се каже дека ја признаваме Палестина како држава, тие треба да заземат став што е спротивен на оној на Соединетите Држави и тие не сакаат да одат против Соединетите држави. Ако утре Соединетите Држави кажат дека ја признаваат Палестина, сите овие други држави ќе го сторат тоа веднаш.
Квигли ја истакна важноста на признавањето.
Што значи признавањето како „држава“ за Палестина
Зголемувањето на земјите што формално ја признаваат Палестина го одразува успехот на палестинските дипломатски напори и ја зајакнува нејзината моќ во преговорите со Израел и на глобалната сцена.
Признавањето како држава и овозможува на Палестина да воспостави дипломатски односи на рамноправна основа со другите нации, да разменува амбасадори со земјите кои ја признаваат нејзината државност и да го оспорат американското вето кое го блокира полноправното членство во ОН.
Дополнително, тоа обезбедува формално прифаќање на палестинските пасоши во тие земји, овозможувајќи и на Палестина да донесе домашна политика со која се потврдува нејзината државност. Признавањето сигнализира дека окупираните територии се сметаат за дел од палестинската држава, спротивставувајќи се на обидите на Израел за анексија.
Иако признавањето директно не ја прекинува окупацијата или не ги менува условите во Појасот Газа, тоа придонесува за завршување на конфликтот, постигнување трајно решение, барајќи одговорност од сторителите.
