Како што ескалира политичката тензија и јавното незадоволство во Израел поради војната во Газа, масовните протести ги зафатија улиците на Тел Авив и другите големи градови, со различни групи обединети со две заеднички барања: ослободување на израелските заложници држени од Хамас и соборување на премиерот Бенјамин Нетанјаху од функцијата.
Премиерот сега се соочува со голем притисок поради недостатокот на забележителни активности за да обезбеди ослободување на израелските заложници кои ги држипалестинската група на отпор Хамас повеќе од седум месеци, освен ограничената размена на заложници за време на еднонеделниот прекин на огнот во ноември.
Семејствата на заложниците играат значајна улога во неодамнешните антивладини протести, кои привлекоа десетици илјади луѓе, кои ја повикаа владата да го прифати договорот за прекин на огнот со Хамас, откако групата во понеделникот објави дека е подготвена да ги запре нападите.
Додека им се придружува на милионите демонстранти ширум светот во барањето за прекин на огнот, мотивацијата на израелската јавност се разликува, првенствено се врти околу ослободувањето на приближно 130 заложници држени во Газа.
Во опколената енклава, за која многу експерти за човекови права велат дека била сведок на „геноцид“, од 7 октомври загинале речиси 35.000 Палестинци, од кои 70 отсто се бебиња, деца и жени.
Сепак, се чини дека овие неверојатни бројки не се толку значајни за израелската јавност како тие 130 заложници.
Договор или одмазда?
Иако нападот на 7 октомври може потенцијално да ги засили десничарските чувства во израелското општество, очигледниот неуспех на Нетанјаху и израелската војска во војната во Газа да ги постигнат своите ветени цели ги оддалечи поддржувачите од најдесничарската влада во историјата на земјата.
Како резултат на тоа, Израелците сакаат нова влада да го заврши она што Нетанјаху го иницираше во Газа откако заложниците безбедно ќе се вратат дома.
„Поголемиот дел од израелската јавност ја поддржува политиката на Нетанјаху, иако поддршката за него лично е намалена“, вели Алон Лиел, поранешен генерален директор на израелското Министерство за надворешни работи.
„Тие сакаат договор за заложници без траен крај на војната, така што очекуваат војната да продолжи дури и откако заложниците ќе бидат ослободени“, изјави тој за ТРТ Ворлд.
Анкетата на израелското мислење спроведена од Институтот за политика на еврејскиот народ во февруари оваа година покажа пад на довербата во израелската влада од 38 на 34 отсто во споредба со минатиот месец.
Истражувањето, исто така, покажа дека ако изборот е помеѓу соборување на Хамас и враќање на заложниците, 47 отсто од израелските Евреи би се одлучиле да го соборат Хамас, додека 25 отсто би избрале да ги вратат заложниците.
Додека ослободувањето на заложниците можеби имало приоритет пред победата против Хамас по февруари, сè подесно наклонетата израелска јавност можеби е повеќе склона кон барање „одмазда“ во отсуство на заложници по привремениот прекин на огнот.
Фатен во средина
Нетанјаху е заглавен меѓу притисокот на зголемениот број демонстранти, предводени од семејствата на заложниците кои бараат прекин на огнот, и барањата на екстремно десничарските партии во неговата коалиција да отфрлат каков било договор со Хамас и да продолжи со инвазијата во Рафах.
Неговиот мандат како премиер се потпира на поддршката на коалицијата со екстремно десничарските и ултраортодоксните партии во парламентот. Неговиот кабинет во последно време изврши значителен притисок врз него поради различни очекувања.
Владата „нема да има право да продолжи да постои“ доколку ја блокира предложената размена на заложници со Хамас, рече министерот за воен кабинет Бени Ганц минатата недела, откако министерот за одбрана Јоав Галант објави дека израелската операција во Рафах е блиску.
„Влегувањето во Рафах е важно во долгата борба против Хамас, (но) враќањето на нашите заложници, кои беа напуштени од владата на 7 октомври, е итно и од многу поголема важност“, напиша Ганц на X.
Среде внатрешните дебати во коалицискиот кабинет, Нетанјаху, наводно, ги отфрли критиките од екстремно десничарските министри, тврдејќи им на членовите на кабинетот: „Никој не треба да ми кажува што да правам или како да го направам тоа“.
„Работите се случуваат и ќе се случуваат“, рече тој, нагласувајќи ги очекувањата за единство на маса, како што пренесоа израелските медиуми.
Барањата на екстремно десничарското крило во владата, кои повикуваат на продолжување на нападите врз Газа и отфрлање на каков било прекин на огнот, се усогласуваат со перспективите на околу 15 отсто од нивната гласачка единица, вели експертот за Блискиот Исток и истражувач за Палестина-Израел, Хајдар Оруч.
Иако премиерот ги претставува овие барања како внатрешен притисок врз себе, она што сега може да ја промени динамиката е јавноста да стане свесна дека тој всушност ги користи како изговор за да го продолжи својот мандат, позиционирајќи се себеси како некој што се стреми да одржи рамнотежа меѓу фракциите во домашната политика.
„Кога маргиналните одлуки на владата се критикуваат или во базата на неговата партија или на меѓународната сцена, припишувањето на вината на екстремната десница не само што ја намалува цената, туку и го намалува притисокот врз Нетанјаху“, изјави Оруч за ТРТ Ворлд.
„Така, притисокот што го врши крајната десница се чини дека е погодна алатка за него. На овој начин, Нетанјаху создаде и простор за легитимност за себе, иако контроверзен“.
Откако ќе замине
Илјадници Израелци кои во неделата ги преплавија улиците во близина на Кнесетот во Ерусалим не само што бараа ослободување на заложниците, туку и се залагаа за предвремени избори, кои се закажани за 2026 година.
Масовните протести, тврдат некои експерти, не мора да означуваат општествена или политичка промена во земјата.
Сега во израелската политика не остана левица, вели поранешниот израелски функционер Алон Лиел.
„Владата ќе остане десничарска влада со одредена поддршка од центарот, а само меѓународната заедница, особено САД, ОН и ЕУ може да ја смени оваа слика“, додава тој.
Општествената промена може да се случи само ако тековниот случај за геноцид на Меѓународниот суд на правдата резултира со пресуди против Израел, означувајќи го како геноцидна држава, вели Хајдар Оруч, бидејќи верува дека на овој начин, не само сегашните политички/воени лидери би можеле да се соочат со кривично гонење, но може да иницира и меѓународна изолација.
„Освен ова сценарио, се чини дека другите формули нема да доведат до промена во израелската политика и општество“.
Она за што е на широко се согласуваат е дека примарна грижа за израелската јавност, а со тоа и она што веројатно ќе се промени наскоро, е раководството на Нетанјаху.
„Доколку опозицијата победи на претстојните избори, таа најверојатно ќе одржи десничарска надворешна политика поради нејзиното партнерство во сегашната воена влада и нејзината усогласеност со ставовите на екстремната десница за палестинскиот конфликт“, вели за ТРТ Ворлд Салахадин Авде, истражувач за израелски политики.
„Очекуваната или остварлива промена единствено би вклучила заминување на Нетанјаху, со продолжување на поделбата, екстремизмот и натамошното поместување кон десницата“.
