Изминаа 76 години од егзекуцијата на четири члена на движењето Јуџел, едни од пионерите на борбата на Турците муслимани кои живеат на територијата на Северна Македонија, односно Македонија во периодот на поранешна Југославија, кои имаа цел да ги заштитат своите обичаи, традиција, религија и јазик од комунистичкиот режим.
Покрај егзекуцијата на четирите члена на движењето Јуџел, десетици членови на ова движење добија различни затворски казни и прогонство.
Ѓулсер Клинче, ќерка на Хусаметин Мехмет Вардар, член на движењето Јуџел, кој почина во 2002 година, за Агенција Анадолу говореше за животот на својот татко, неговата работа во рамките на движењето и неговиот живот во затвор.
Госпоѓа Клинче објасни дека членовите на движењето Јуџел, особено нејзиниот татко Хусаметин, кој бил просветен работник, иницирале отворање на многу институции од културата и образованието, како што се весникот Бирлик, Турското радио Скопје, Турскиот театар, фудбалскиот клуб Шар, основното училиште Тефејуз, женското училиште Ирфан.
Потсетувајќи дека татко ѝ служел воена служба во Загреб од 1946 година до почетокот на 1948 година, кога почнало да им се суди на припадниците на движењето, г-ѓа Клинче рече дека нејзиниот дедо му предложил на синот да избега од воената служба директно во Туркије кога започнале судењата, но татко ѝ рекол дека не сака да ги остави на цедило своите пријатели.
Објаснувајќи дека татко ѝ бил уапсен кога се вратил во Скопје по завршувањето на воениот рок во мај 1948 година, г-ѓа Клинче истакна дека со месеци немале никакви информации за него, а потоа започнало неговото судење. Во првата фаза на судењето Хусаметин добил казна во времетраење од седум години и шест месеци, а потоа оваа казна била намалена на шест години затвор.
„Движењето Јуџел никогаш не било терористичка организација“
Наведувајќи дека движењето Јуџел било обвинето дека е терористичка организација од страна на поранешна Југославија, г-ѓа Клинче истакна: „Движењето Јуџел никогаш не било терористичка организација“ и продолжи:
„Немаа ни револвери. Татко ми не можеше ни кокошка да исече, а камоли такви работи. Немаа никакво оружје, ништо. Отвориле училишта за да го одржат турскиот национален и духовен идентитет и вредности и да го одржат во живот турскиот јазик, отворија радио. Турски претстави се играа во театарот благодарение на нив. Сето тоа се случи благодарение на група пријатели. Тие не се плашеле. Сакале да покажат дека имаат право за своите цели и постапки. Тоа биле нивните цели.“
Нагласувајќи дека членовите на движењето имале активности за придонес на социокултурниот развој на Турците, дури и додека биле в затвор, г-ѓа Клинче рече: „Шерафетин Јуџел, Рефик Озер и Хусаметин Вардар ја преведоа драмата 'Сомнително лице' на Бранислав Нушиќ на турски јазик за потребите на Турскиот театар во Скопје основан 1950 година. Покрај тоа, работеле и на изработка на турско-македонски речник.“
Г-ѓа Клинче, преку документите добиени од архивата, објасни дека татко ѝ повеќепати писмено барал амнестија од затворот, но неговите барања биле одбиени од тогашната администрација со образложение дека е „голем Турчин“, има „непријателски карактер“ и дека претставува „општествена опасност“.
Раскажувајќи дека повеќето членови на движењето Јуџел и нивните семејства мигрирале во Туркије поради притисоците на југословенскиот режим од тој период, г-ѓа Клинче рече дека некои семејства останале, како нејзиниот татко и неговиот пријател Мустафа Рушид.
Наводи за местото каде што биле егзекутирани четворицата членови на движењето
Истакнувајќи дека и денес има многу тврдења за местото каде што се егзекутирани четворицата членови на движењето Јуџел, г-ѓа Клинче рече: „[Местото каде што се погубени четворицата членови на движењето], според последното што го слушнав, е селото Џумали [Лозово], Источна Македонија. Дознав за тоа пред неколку месеци. Тоа го рекол вујкото на една моја пријателка. И тој бил еден од јуџелџиите, но не знам дали тоа е вистина или не. Сите велат тука, во Ѓурелер (село во близина на Скопје).“
Г-ѓа Клинче рече дека татко ѝ спроведувал голем број активности со цел да го даде својот придонес за турскиот јазик сѐ до неговата смрт во 2002 година, потсетувајќи дека тој работел како преведувач, особено во македонското Собрание, а работел и на преводот на училишните книги на турски јазик во земјата.
Посочувајќи дека до 2000 година не се зборувало за јуџелџиите, г-ѓа Клинче ги опиша како недоволни студиите во оваа насока што се спроведуваат последните години.
Таа рече дека има цел да напише книга во која ќе раскажува за животот и делата на татко ѝ и мајка ѝ, во која ќе бидат собрани нивните дела и истакна дека е потребно да им се врати репутацијата на членовите на движењето Јуџел.
Движење Јуџел
Турците муслимани кои живееле во Македонија почнале да се собираат во 1937 година за да ги заштитат и зачуваат своите национални и духовни вредности, обичаи и традиции.
Движењето било именувано Јуџел во 1945 година. За претседател бил назначен Шуајб Азиз Ефенди, кој се школувал во скопската медреса „Атаулах Ефенди“, а студиите ги продолжил на Универзитетот „Ал Азхар“ во Египет, каде што студирал во областа на верското право, мистицизмот и филозофијата на западниот свет.
Тогашната југословенска администрација, вознемирена од развојот на настаните, го обвинила движењето тврдејќи дека ги „организира Турците кои живеат во Македонија против Народна Република Македонија преку формирање терористичко-шпионска организација, подготвувајќи се за акција насочена кон промена и уривање на државниот поредок“.
Како дел од активностите за елиминирање на сите националистички организации во Југославија, во август 1947 година беа уапсени 17 члена на организацијата и беше започнато нивно судење.
Сослушувањата на уапсените членови на движењето се одржаа на 19 јануари 1948 година. Се наведува дека не им било дозволено да избираат свои адвокати. Од друга страна, адвокатите назначени од управата, поради страв дека ќе бидат затворени, не биле во можност да ги бранат припадниците на движењето Јуџел.
За овие лица судот донел одлука на 25 јануари 1948 година. Оваа одлука била соопштена преку звучниците поставени на градскиот плоштад во Скопје.
Шуајб Азиз, Али Абдурахман, Назми Омер Јакуп и Адем Али се осудени на смрт како резултат на театралниот судски процес. На 27 февруари 1948 година тие се стрелани и се претпоставува дека биле однесени во село во близина на Скопје.
Местото каде што се погребани четворицата членови на движењето Јуџел не е познато ни денес.
Другите приведени членови на движењето Јуџел биле осудени на затворски казни од осум до 20 години. По овие судења, во втората и третата група приведувања спроведени од страна на југословенската администрација, во рамките на практиката на апсење и прогонство, голем број членови на движењето Јуџел биле осудени на казни од една до девет години затвор и од еден до четири месеци прогонство.
