Новоизбраниот претседател Доналд Трамп често се нарекува агент на хаосот. Тој им се закани на сојузниците со анексија на земјиште и вети дека ќе употреби економска сила за да ја поттикне Канада да стане 51-та американска држава.
Тој, исто така, сака да го ограничи бројот на имигранти, кои се сметаат за главен мотор на економскиот раст, истовремено воведувајќи невообичаено високи царини за увоз од земји како Кина кои ги прават секојдневните производи достапни за просечниот американски потрошувач.
Теоретски, неговите лудории требаше да ги натераат инвеститорите да побрзат да најдат засолниште. На крајот на краиштата, паметните пари летаат секогаш кога на хоризонтот ќе се појават воен авантуризам, трговски бариери и хаос на пазарот на трудот.
Но се чини дека спротивното се случува во САД.
Американската валута станува се посилна. Вредноста на доларот во однос на главните светски валути се движи на највисоко ниво во последните две години.
Подемот на доларот започна во септември кога станаа очигледни шансите на Трамп да добие втор мандат. Неговото нагорно движење продолжи оттогаш, според индексот на американскиот долар, мерка за вредноста на доларот во однос на кошницата на главните валути.
Напливот на вредноста на доларот значи дека меѓународните инвеститори продолжуваат да го гледаат како безбедно засолниште. Неговата побарувачка се зголемува бидејќи поединци и компании ширум светот остануваат желни да ги претворат своите имоти во долари.
Нивната претпоставка е дека вредноста на доларот ќе продолжи да расте во однос на другите валути под претседателството на Трамп.
Еврото во последно време загуби 4,9 отсто во однос на доларот. Падот на вредноста на фунтата стерлинг и кинескиот јуан во однос на доларот изнесуваше 5,2 отсто, односно еден отсто.
Експертите, сепак, имаат контраинтуитивно објаснување зошто неконвенционалниот став на Трамп за клучните економски прашања го зајакнува доларот.
Очекуваните турбуленции во американската економија во наредните денови се всушност извор на сила на доларот.
„Тарифите и некои други политики (како) масовните депортации би додале нагорен притисок врз цените и платите во САД, што би значело... повисоки каматни стапки“, изјави за ТРТ Ворлд Југеш Катри, соработник во британскиот тинк-тенк Чатам Хаус.
Зголемувањето на царините за увоз и депортирањето странски работници ќе ги направи скапи цените на секојдневните работи во САД. За да ја скроти таа инфлација, американската централна банка ќе мора да ги зголеми каматните стапки.
За возврат, повисока каматна стапка ќе ја направи американската валута поатрактивна за светските инвеститори.
Според тоа, изгледите за повисока инфлација во САД се двигател на растечката меѓународна побарувачка на доларот.
Тарифи, имиграција и даночни намалувања
Постојат три главни точки од агендата на економската политика на администрацијата на Трамп: повисоки царини, помалку имигранти и пониски даноци. Секој од нив создава инфлација, според Тиери Визман, стратег за валути во глобалната финансиска компанија Мекуари.
„Очекуваната политика на Трамп и нејзините потенцијални инфлациски импликации се главниот двигател на неодамнешните добивки во доларот“, рече Визман.
Во претседателската кампања во 2024 година, Трамп зборуваше за воведување минимални царини од 10 до 20 отсто за сите увезени стоки, освен за пратките од Кина кои би привлекле царини од 60 отсто или повисоки.
„Тарифите прават дупка во џебот на потрошувачот бидејќи повеќето трговци на мало имаат тенденција да ги надополнат дополнителните трошоци. Потрошувачите, како и бизнисите, ќе се соочат со „голем товар“ поради предложените тарифи на Трамп бидејќи цените на артиклите за секојдневна употреба во самопослугата ќе се зголемат“, се вели во извештајот на тинк-тенкот Трет пат.
Слично на тоа, имиграциската политика на Трамп, која вклучува депортирање на 11 милиони работници без документи, ќе предизвика „огромен шок“ од трилиони долари за економијата.
„Тоа брзо ќе ја зголеми инфлацијата, со намалување на капацитетот на американските фирми да снабдуваат стоки и услуги побрзо отколку што ја намалува побарувачката“, рече Мајкл Клеменс, професор по економија на Универзитетот Џорџ Мејсон, кој се фокусира на миграцијата.
Трамп, исто така, веројатно ќе ги продолжи даночните намалувања што истекуваа и евентуално ќе понуди нови даночни олеснувања што би можеле „да ја поттикнат побарувачката исто како што (Централната банка на САД) има за цел да ја олади“.
Даночните намалувања ги оставаат поединците со повеќе расположлив приход, а бизнисите со поголем профит. Сите овие дополнителни пари ја поттикнуваат побарувачката за стоки и услуги, создавајќи инфлација на краток рок.
Застапник за силен долар
Трамп најверојатно ќе ја даде приоритет на домашната побарувачка во САД преку повисоки царини, вели за ТРТ Ворлд Гери Нг, висок економист за Азија и Пацифик во Натиксис- корпоративното и инвестициско банкарство од Хонг Конг.
„Бидејќи централните банки во другите земји може да ги намалат каматнитестапки побрзо и повеќе од САД, дивергенцијата на приносите може да доведе до посилна зелена валута“, вели тој.
Дивергенцијата на приносите се однесува на разликата помеѓу стапките на принос во големите економии во светот.
„Ова може да го направи американскиот имот попривлечен во споредба со другите пазари“, вели тој.
Се претпоставува дека идниот американски претседател ќе биде заговорник на силендолари. Тој изјави за Блумберг минатата година дека САД имаат „големи валутни проблеми“ особено во однос на јапонскиот јен и кинескиот јуан.
Скот Бесент, кој најверојатно ќе го води Министерството за финансии во претстојната администрација на Трамп, рече дека Трамп нема да дозволи доларот да ослабне бидејќи новоизбраниот претседател сака тој да остане светска резервна валута.
„Верувам дека ако имате добри економски политики, природно ќе имате силен долар“, рече тој.
ММФ очекува САД да пораснат оваа година за 2,2 отсто наспроти 0,8 отсто очекуваниот раст во Германија, 1,1 отсто во Јапонија и 1,5 отсто во Велика Британија.
Но колку долго ќе се одржи собирот на доларот е нешто што само времето може да го каже.
Бери Ајхенгрин, професор по економија на Универзитетот во Калифорнија, вели дека силата на доларот се потпира на силата на американската економија.
Но предложените тарифи се „некомпатибилни“ со таа сила, инсистира тој.
„Трамп е машина за несигурност. Во одреден момент, трговците со девизи ќе го прифатат овој факт“, вели тој, истакнувајќи дека краткорочните и долгорочните перспективи на доларот остануваат во спротивност.
