Малку работи ги надминуваат границите, класите и епохите како златото. Од продавачите покрај патишта до националните банки, неговата трајна привлечност ја споделуваат сите, особено во несигурни времиња. И додека влегуваме во 2025 година, блескавиот метал е подготвен да блесне уште посилно.
Златото отсекогаш било повеќе од само стока. Тоа е ограда од несигурноста, симбол на стабилност кога светот се чини сè освен стабилен.
Со децении, неговата вредност постојано се зголемуваше, независно од подемите и падовите на глобалните валути како доларот и еврото.
Минатата година златото оствари годишна добивка од 27 отсто, што е најголема од 2010 година, достигнувајќи рекордни височини неколку пати.
Според финансиските експерти, овој тренд веројатно нема да се промени во 2025 година, бидејќи политичките промени и економските турбуленции туркаат повеќе инвеститори кон смирувачкиот сјај на златото.
Бајрам Вели Салур, главен директор за инвестиции во истанбулскиот Кувејт Турк Асет Менаџмент (Kuveyt Turk Asset Management) укажува на уникатната улога на златото како противтежа на американскиот долар.
„Силниот долар обично негативно влијае врз цената на златото, додека послабиот долар ја поддржува“, објаснува тој за ТРТ Ворлд. Со оглед на тоа што многу нации истражуваат алтернативи за доларот, златото се повеќе се смета за сигурна и вредна резерва.
Овој растечки интерес за златото не е само поради економијату, туку и одговор на промената на глобалната динамика на моќ.
Геополитичките јазови се продлабочија во последниве години, од војната во Украина до зголемените тензии меѓу Кина - втората најголема економија во светот - и САД.
Овие промени ги натераа Москва и Пекинг - како и многу земји од глобалниот Југ - да се оддалечат од доларот, со цел да развијат алтернативни финансиски средства за размена под групи како БРИКС, незападна политичка и економска алијанса.
Според аналитичарите, политиките на новоизбраниот американски претседател Доналд Трамп, „Америка на прво место“ и санкциите на Западот кон Русија и другите земји, исто така, може да доведат до процес на деглобализација на доларот што ќе натера многу глобални централни банки да купуваат повеќе злато отколку долари.
Премин од долар на злато
Намалувањето на зависноста од доларот доведе до фаворизирање на златото. Централните банки ширум светот го следат примерот, купувајќи злато во рекордни количини - речиси 700 тони само во 2024 година, според проценките.
„Напорите за диверзификација на резервите подалеку од американскиот долар заедно со загриженоста за потенцијални идни конфликти со Вашингтон може да ги наведат глобалните централни банки да ги зголемат своите резерви на злато. Таквиот тренд би можел да ги поттикне цените на златото до нови највисоки нивоа во 2025 година“, вели главниот менаџер.
Оваа растечка предност за златото не е само отфрлање на доларот, туку и поширок одговор на економската непредвидливост.
Американскиот долар беше водечка светска резервна валута од Втората светска војна, која го отвори патот за финансиска и политичка надмоќ на Вашингтон заедно со Советскиот Сојуз, поранешната комунистичка сила. Но во ерата по Студената војна, американските војни од Ирак до Авганистан ја погодија популарноста на доларот.
Сега дефинитивно постои и факторот Трамп.
Ако новоизбраниот американски претседател Доналд Трамп се сврти кон протекционистичка економска политика, како што долго време ветува, и воведе дополнителни царини за Кина, како и нови ограничувања на имиграциската политика, сето тоа може да ја зголеми инфлацијата во САД и да ја зголеми привлечноста на златото како заштита од фискална нестабилност, смета Гохан Овенч, академик на Економскиот факултет на Универзитетот во Истанбул.
Додека економистите имаат различни ставови за ефектите на инфлацијата врз златната треска, многумина веруваат дека во ерата на повисоки цени жолтиот метал е само безбедно засолниште. „Зголемените очекувања за инфлација го зајакнуваат златото бидејќи тоа служи како заштита од инфлацијата“, вели Салур.
„Според мое мислење, политичките и економските ризици, побарувачката што не е врзана за доларот и побарувачката чувствителна на приноси од централните банки кои дедоларизираат и инвеститорите кои бараат заштита од фискалната нестабилност, како и лепливата инфлација ќе поддржат уште една година на добивки за златото“, вели Оле Хансен, шеф на стоковната стратегија во Саксо Банка.
Златото е смело
Додека централните банки се на насловните страници со нивните купувања, обичните луѓе исто така се стремат кон златото. Златарите во Истанбул известуваат за зголемен бизнис, при што многу клиенти ја наведуваат веродостојноста на златото во споредба со флуктуирачките каматни стапки или валутни вредности.
„Златото ги надмина каматните стапки и се чини многу посигурно“, вели Хасан Демирчиви, златар од Ускудар со над 20-годишно искуство.
„Во 2025 година, јас лично верувам дека златото ќе има повисока вредност од другите стоки“, додава турскиот златар.
Неговите клиенти го делат неговиот оптимизам, предвидувајќи дека цените ќе се искачат над 3.500 долари за унца во 2025 година.
Мурат Барис, друг златар од Ускудар, исто така, верува дека вредноста на жолтиот метал ќе се зголеми во 2025 година.
„Доларот рѓосува, но златото не“, вели за ТРТ Ворлд Барис, кој работи во индустријата за злато повеќе од три децении благодарение на семејното претпријатие.
Еден од неговите клиенти, Умран Бире, се уфрлува: „Преферирам злато бидејќи тоа ќе донесе повеќе добивка во иднина“.
Она што го прави ФЕД е важно за златото
Аналитичарите на инвестициската банка Голдман Сакс предвидуваат дека златото би можело да достигне 3.000 долари за унца до крајот на 2025 година.
Овој оптимизам е вкоренет во спој на фактори: геополитичка несигурност, стравови од инфлација и потенцијални намалувања на каматните стапки од страна на Федералните резерви на САД, вели Овенч.
Според некои прогнози, Банката на федерални резерви ќе ги намали каматните стапки повеќекратно во 2025 година, со што ќе ја зголеми понудата на пари ширум светот и ќе доведе до поволни услови за поединците да инвестираат во злато, вели Овенч. Тоа значи дека вредноста на овој благороден метал веројатно ќе се зголеми поради зголемената побарувачка, додава економистот.
„Намалувањето на стапките генерално ги поддржува повисоките цени на златото со намалување на опортунитетните трошоци за чување средства што не даваат добивка“, додава Салур.
„Ако Трамп води политика што ќе го поткопа независниот карактер на американската централна банка, тоа дополнително ќе го зголеми трендот кон злато“, предвидува Овенч.
Помеѓу различните фактори, „односот меѓу Трамп и американската централна банка ќе го одреди нивото на златната треска“, додава тој.
Но Салур го привлекува вниманието и на друго економско сценарио кое ги фаворизира Трамп и американските финансии.
„Силниот американски долар, високиот принос на американските обврзници, ублажувањето на геополитичките тензии и забавувањето на намалувањето на стапката би можеле да го намалат моментумот на златото во споредба со 2024 година“, вели тој, нагласувајќи го фактот дека вредноста на златото се зголемила за 13,1 отсто во 2023 година, а двојно се зголемила во 2024 година, достигнувајќи го нејзиниот врв.
И покрај тоа што новите рекордни височини се сосема можни во 2025 година, довербата на Салур во силните поскапувања на златото е „ублажена“ од можното финансиско сценарио кое ја фаворизира американската економија.
„Следствено, одржувањето на висока распределба на златото во портфолијата можеби нема да го максимизира приносот во 2025 година“, додава тој.
Додека аналитичарите како Салур ги мерат финансиските фактори кои би можеле да влијаат на траекторијата на златото, други сметаат дека неговата вредност е нешто подлабоко и потрајно.
Фатих Кул, работник во продавница за деликатесни производи во Истанбул, нуди филозофска перспектива, истакнувајќи дека порастот на златото не се однесува само на економијата, туку и на човечката психологија.
Како што вели тој, „Златото е валута на човештвото од почетокот на времето“.
Во ера на брзи промени и постојан конфликт, неговата безвременска вредност останува неспоредлива.
