Новите европски правила за потрошувачки кредити вклучуваат бројни одредби кои дополнително ги штитат граѓаните, како што е забраната за еднострано зголемување на границата на дозволеното и премолчено пречекорување, беше истакнато во дебатата одржана на понеделник, во кој учествуваше европратеникот Томислав Сокол (ХДЗ/ЕПП) и вице-гувернерот на Хрватската народна банка, Бојан Фрас.
Како што пренесе ХИНА, Сокол, кој е известувач за Директивата за потрошувачки кредит во име на Клубот на ЕПП, истакна дека студијата - подготвена по негов предлог од истражувачката служба на Европскиот парламент - открила дека дури 340 милиони луѓе во земјите-членки на ЕУ се во минус на нивните банкарски сметки.
„Пречекорувањето е еден од најскапите облици на задолжување. Оттука, потрошувачите од оваа категорија се најмалку заштитени. На пример, во Малта каматните стапки надминуваат дури 30%“, истакна Сокол и објасни дека затоа е важно да се вклучат правила во текстот на новата директива, според која банките за секое зголемување на минусот на сметката ќе бараат изречна согласност од потрошувачите.
Сокол потсети дека истражувањето спроведено од Хрватската народна банка покажало дека премолчено прифатените пречекорувања на тековната сметка биле одобрени за речиси 1,8 милиони потрошувачи во Хрватска, „а проблемот беше што за премолчено пречекорувања не важат истите правила како за дозволените пречекорувања.“ .
„Со други зборови, банките можеа произволно да ги анулираат таквите минуси и да бараат отплата на долгот без да понудат можност за отплата на премолченото пречекорување, а на таа трага беше и предлогот на Европската комисија за оваа директива. Затоа поднесов амандмани кои ја зајакнуваат позицијата на потрошувачите и драго ми е што станаа дел од финалниот закон за потрошувачки кредити, така што според новите правила, банките ќе мора однапред да ги информираат граѓаните за секое планирано намалување или укинување на премолченото пречекорување и да им остават опцијата за плаќање на рати на дванаесет еднакви рати“, појасни тој.
Правото на заборав и заштита од дискриминација
Европратеникот од ХДЗ истакна и дека новата директива е првиот законски акт кој го кодифицира правото на заборав и заштита од дискриминација за граѓаните на ЕУ кои се излекувале од канцер.
„Се забранува понеповолниот третман на лицата кои се излекувале од рак. Секогаш сум велел дека правото да се биде заборавен мора да стане дел од европското законодавство и дека Европа мора да ги отстрани пречките со кои се соочуваат преживеаните од канцер кога пристапуваат до финансиски инструменти како што се заеми, хипотеки и животно осигурување“.
Новите правила, исто така, им забрануваат на банките да испраќаат непобарани кредитни картички на домашните адреси на потрошувачите и еднострано да ги зголемуваат лимитите за потрошувачки кредити.
„Без изречна согласност на потрошувачот, банката повеќе нема да може да го зголеми лимитот на нивните задолжувања, односно минусот на сметките. Дополнително, забранивме рекламирање на кредити во кои долговите се прикажуваат лесно, како дека со нив значително ќе се промени финансискиот квалитет на живот на потрошувачите. Кредитниот однос е сериозен договорен однос и тој не смее да се банализира бидејќи може да има далекусежни и негативни последици за потрошувачите во случај на неисполнување на обврските. Затоа, рекламите за кредитите ќе мора да содржи јасен показател дека заемите чинат“, рече Сокол.
Вице-гувернерот на ХНБ Фрас ги поздрави новите правила и истакна дека заштитата на потрошувачите секогаш оди рака под рака со финансиската стабилност.
Новите правила најдоцна од 2026 година
Директивата, која со големо мнозинство од 608 гласови ја потврди Европскиот парламент на минато месечната пленарна седница во Стразбур, земјите членки ќе треба да ја применуваат најдоцна од 2026 година.
Со неа потрошувачките кредити се прилагодуваат на сеприсутниот тренд на дигитализација, истовремено зајакнувајќи ја позицијата на потрошувачите во однос на банките.
На ниво на ЕУ, правилата за потрошувачки кредит последен пат беа регулирани во 2008 година.
Во меѓувреме, благодарение на дигитализацијата, суштински се променија процесот на одлучување и општите навики на потрошувачите, кои сега сакаат полесна и побрза процедура за добивање кредити и често аплицираат за заеми преку интернет.
На пазарот се појавија нови учесници и нови производи, како што се краткорочните кредити со високи трошоци. Дигитализацијата, исто така, доведе до појава на нови начини за дигитално објавување информации и проценка на кредитната способност на потрошувачите користејќи системи за автоматско одлучување и нетрадиционални податоци.
Поради сето горенаведено, неопходно беше да се прилагодат правилата на ЕУ за потрошувачки кредити на новите околности, соопштија од канцеларијата на Европскиот парламент во Хрватска.
