Претседателот на Бразил Луис Инасио Лула да Силва во јули објави дека трговскиот договор меѓу Европската унија и МЕРКОСУР - јужноамерикански економски и трговски блок кој се состои од Аргентина, Боливија, Бразил, Парагвај и Уругвај - ќе биде ратификуван до крајот на 2023 година.
Најавата на самитот на ЕУ и Заедницата на државите од Латинска Америка и Карибите (ЦЕЛАЦ) - потенцијално го отвора патот за една од најголемите зони за слободна трговија, која се проценува дека покрива 780 милиони луѓе. Проценет е на 40 милијарди евра вреден бизнис во 2019 година.
Слободната трговска зона на ЕУ за споредба има продуктивен капацитет четири пати поголем од оној на МЕРКОСУР, додека Германија има БДП речиси еквивалентен на сите нации на МЕРКОСУР заедно.
Во изработка веќе две децении, предложениот договор има за цел да го поттикне протокот на стоки и услуги меѓу регионалните блокови, објаснува Хавиер И. Ехаиде, истражувач во Националниот совет за научни и технички истражувања на Аргентина (ЦОНИЦЕТ).
Тој се фокусира на три клучни столба - трговија, соработка и политички дијалог, вели Сантијаго Вилар, истражувач кој помина седум години проучувајќи ги регионалните интегративни процеси, вклучително и односите ЕУ-МЕРКОСУР.
„Најрелевантен е трговскиот столб, кој има за цел да ги намали тарифите меѓу двата блока“, изјави тој за ТРТ Ворлд.
„Но тоа вклучува и други аспекти кои не се строго поврзани со традиционалната трговија - кои се движат од јавни набавки, интелектуална сопственост, поштенски услуги, телекомуникации, електронска трговија, сајбер податоци, големи текови на податоци, движење на капитал, финансиски услуги и прашања за животната средина“, вели Ехаид.
Според Вилар, секторот кој најмногу би имал корист од трговијата во договорот ЕУ-МЕРКОСУР би бил примарен двигател на економијата - земјоделството.
Сепак, преговорите претходно беа закочени поради разликите околу клучните прашања како што се земјоделството, услугите и државните набавки, смета Хулиета Зеликович, професорка и истражувач на Националниот универзитет во Росарио.
ЕУ е „заинтересирана“ за МЕРКОСУР уште од нејзиниот формален почеток, а Договорот од Асунсион беше потпишан во 1991 година, вели Вилар.
Првиот обид да се постигне договор во 2004 година беше „чекор напред“ и покрај тоа што не успеа.
Како и да е, бидејќи трговијата меѓу ЕУ и Бразил може да надмине 100 милијарди долари оваа година, Лула ја нагласи важноста на ЕУ како втор по големина партнер на Бразил. Тој рече дека договорот ЕУ-МЕРКОСУР може да „отвори нови хоризонти“.
Шпанија, која има шестмесечно ротирачко претседавање со ЕУ, исто така ја сигнализира својата намера да склучи договор до крајот на 2023 година.
Виктор Енцисо, професор на Факултетот за аграрни науки на парагвајскиот национален универзитет Асунсион (УНА), гледа политичка димензија и обид „да се зголеми влијанието на ЕУ во Латинска Америка“.
Од јужноамериканска перспектива, Лула вели дека ако не се постигне договор, тоа нема да се должи на недостатокот на политичка волја на МЕРКОСУР.
Лидерот на Бразил инсистира на тоа дека блокот бара „извесна рамнотежа“, повикувајќи се на независноста на регионот од колонијализмот и нешто што Ехаид вели дека одекнува меѓу многу Латиноамериканци.
Извозот на МЕРКОСУР во Европа во голема мера беше стока како што се месото и земјоделските култури поврзани со агробизнисот, додека ЕУ во голема мера извезуваше произведени производи.
Ехаид ја опишува практиката како повторување на истиот модел на зависност од колонијалната ера, воспоставувајќи локални елити зависни од односите со европските економски центри.
Денес, Зеликович вели дека постои „заедничко разбирање“ дека ЕУ поставила дополнителни барања кои „некако го дебалансирале претходниот политички договор од 2019 година“.
Пред четири години се чинеше дека двете страни постигнаа договор, за кој според извештаите, ќе имаат корист европските производители и фармерите на МЕРКОСУР.
Среде она што Ехаид го нарекува „конвергенција на политичките потреби на двете страни“, тогашниот претседател на Аргентина, Маурицио Макри беше привремен претседател на МЕРКОСУР и бараше важно признание за да ги зајакне своите надворешнополитички акредитации за неговата кампања за реизбор, која на крајот ја загуби.
Комесарката за трговија на ЕУ, Сесилија Малмстром, го завршуваше својот мандат и имаше амбиции да земе „заслуга“ за потпишувањето на договорот.
Реакции за животната средина
Сепак, помеѓу 2019 и 2023 година, за време на претседателството на Бразилецот Жаир Болсонаро, неговите контроверзни политики кон Амазон ја принудија ЕУ да се повлече. Тоа доведе до одложување на ратификувањето на договорот поради необврзувачки клаузули.
Бранителите на животната средина ја критикуваа политиката на лидерот на екстремната десница, инсистирајќи дека тој ја укина заштитата што предизвика еколошко уништување. Освојувачите на земјата - земјоделците, дрвосечачите и рударите - десеткуваа огромни делови од Амазон за рударство, земјоделски култури и добиток.
Ударот предизвика реакција од Германија, Норвешка, Луксембург, Словачка и Австрија.
Во 2019 година, Ирска и Франција сигнализираа ќе го поддржатдоговорот ЕУ-МЕРКОСУР само ако се занимава со напорите за заштита на Амазон.
Според Зеликович, еден од клучните аспекти на договорот ЕУ-МЕРКОСУР признава дека сите нации имаат заеднички одговорности во справувањето со климатската криза, но различни капацитети за справување со неа.
„Кога МЕРКОСУР побара некои дополнителни отстапки за договорите за да ги направи поурамнотежени и поажурирани со еволуирачкото сценарио во трговијата и меѓународната економија, политиката, политиката - Европејците не се согласуваа толку многу“, рече Зеликович за ТРТ Ворлд.
Некои сметаат дека договорот МЕРКОСУР-ЕУ има високи барања во врска со еколошките заложби, особено за земјите од глобалниот југ кои претпочитаат да даваат ветувања за животната средина во окружувањето на ОН поради повеќе разбирање што го развиваат.
„ЕУ мора да го направи своето законодавство за животна средина пофлексибилно“, вели Ехаиде.
Тој потенцира дека тоа подразбира дозволување на некои забранети ѓубрива и пестициди во Европа и дозвола такви производи од Латинска Америка да се увезуваат на нивните пазари.
„Ако не го стори тоа, отворањето ќе биде еднострано, а „слободната трговија“ што се вели дека ја постигнуваат овие договори, нема да биде толку „слободна“ како што беше ветено“, вели Ехаиде.
Според Вилар, „успехот (или не) на преговорите, и на крајот, потпишувањето на сеопфатен договор зависи од трговијата, главно од понудата на ЕУ за пристап на пазарот за земјоделските производи на МЕРКОСУР.
„Исто така, друга пречка се преостанатите внатрешни прашања во рамките на структурата на МЕРКОСУР, со цел да се избегне двојно оданочување на некои индустриски производи кои пристигнуваат во МЕРКОСУР од ЕУ“.
Француско противење
Сепак, договорот се соочи со силен притисок од Франција.
Претседателот Емануел Макрон го нарече тоа „целосно контрадикторно со она што (Лула) го прави во Бразил и со она што ние го правиме“. Тој рече дека не може да бара од европските земјоделци и индустријалци да направат отстапки во врска со декарбонизацијата додека ги отстрануваат тарифите за да дозволат влез на такви производи.
Вилар објаснува дека Франција и Холандија имаат силен земјоделски сектор, со милиони семејства зависни од овој сектор. Договорот со МЕРКОСУР би го ставил на ризик целиот земјоделски пазар на ЕУ.
Француското противење на трговијата со ЕУ што вклучува земјоделски „концесии“ за други земји или блокови не е ново.
Договорот претходно наиде на противење од неколку земји во Европа. Во 2019 година, Парламентот на Австрија го отфрли договорот, како и холандскиот парламент.
Ирска, Белгија и Германија, исто така, изразија противење.
Главната цел е „укинување на внатрешните субвенции во ЕУ за земјоделските производители“ заедно со „грижата за еколошките прашања која е вистинска и која делумно ги разоткрива противречностите што ги има овој договор“, вели Ехаиде.
Потенцијалната слободна трговија би ја зголемила трговијата и транспортот на стоки, особено речниот транспорт, за кој вели дека е „еден од главните загадувачки фактори“ кој директно влијае на климатската криза.
Енцисо смета дека со текот на времето интересите на двете страни се промениле.
Тој вели дека ЕУ изгледа повеќе загрижена за Источна Европа, додека МЕРКОСУР има „премногу нерешени внатрешни прашања“ кои вклучуваат „речиси економски колапс“ на Аргентина.
Новиот екстремно десничарски претседател на земјата, Хавиер Милеи, фрли сомнеж за учеството на Аргентина во МЕРКОСУР - дури и прашувајќи дали третата по големина латиноамериканска економија ќе остане во блокот.
Еврокомесарот за трговија Валдис Домбровскис неодамна ја откажа посетата на Бразил за да го заврши договорот во декември.
Аналитичарите, исто така, го видоа крајот на мандатот на Бразил во ротирачкото претседателство на МЕРКОСУР како клучен чекор за постигнување договор.
Во исто време, регионалните лидери, како што е претседателот на Парагвај, Сантијаго Пења, посочија дека трговскиот блок може да се повлече ако договорот не биде склучен овој месец.
Но договорот ЕУ-МЕРКОСУР најверојатно ќе биде од корист за извозните сектори на примарни и земјоделски стоки, вклучувајќи етанол, некои вина, мед, говедско месо, овци, риба и пилешко.
Сепак, многу од овие производи содржат хормони забранети во ЕУ, вели Ехаиде.
Односите југ-југ
Доколку се оствари договорот ЕУ-МЕРКОСУР, Ехаиде вели дека најверојатно ќе го продлабочи влијанието на европските компании во секторите што обезбедуваат обувки, кожни производи, мебел и текстил - предизвикувајќи „локална деиндустријализација на текстилот“ и „локална невработеност“ во Латинска Америка.
Само 1,3 отсто од извозот на ЕУ оди во МЕРКОСУР, додека 21 отсто од извозот на Меркосур оди во ЕУ.
„Нееднаквостите ѝ претходат на оваа зона на слободна трговија, но овој договор ќе ги продлабочи“, вели Ехаид, повикувајќи се на потенцијалното влијание врз локалното латиноамериканско производство.
Сепак, други аналитичари тврдат дека има различни приоритети меѓу лидерите на МЕРКОСУР.
„Верувам дека Лула е повеќе заинтересиран за развивање на односите југ-југ, каде што Бразил има шанси да биде лидер, а не многу заинтересиран за односите југ-север“, објаснува Енцисо.
Тој се повикува на неодамнешниот договор ОПЕК-Бразил и договор МЕРКОСУР-Сингапур за кој беа потребни четири години да се реализира и има за цел да ја „продлабочи економската интеграција меѓу Сингапур и четирите јужноамерикански економии“.
Договорот МЕРКОСУР-Сингапур, исто така, има за цел да ги зајакне трговските текови преку намалени тарифи, да воспостави транспарентни и предвидливи услови за инвестирање и да поттикне соработка во трговското претприемништво, дигитализација, одржлив развој, безбедност на храна и развој на мали и средни претпријатија.
Додека ЕУ е трговски и инвестициски партнер број еден на МЕРКОСУР, Кина е најголемиот трговски партнер на Меркосур во однос на размената на стоки, а потоа следи ЕУ.
„Денес, пристапот до пазарот на ЕУ има многу висока еколошка цена или трошок за земјите на МЕРКОСУР, повисоки од времето кога започнаа разговорите. Азиските земји се поевтини во однос на овој аспект“, изјави Енцисо за ТРТ Ворлд.
