Денес, на 27 февруари, се навршуваат три децении од злосторството во Штрпци. Пред 30 години, припадниците на Војската на Република Српска (ВРС), на железничка станица во Штрпци (БиХ), од возот кој сообраќаше на релација Белград-Бард извадија 20 патници и потоа ги убија.
Фондот за хуманитарно право (ФХП), Жените во црно, Комитетот за заштита на човековите права и слободи од Санџак и Младинската иницијатива за човекови права потсетија дека семејствата на жртвите не ја добиле правдата ниту по 30 години.
Припадниците на ВРС на 27 февруари во 1993 година, киднапираа и убија 19 државјани на тогашна Социјалистичка Република Југославија (СРЈ) и едно непознато лице. Од државјаните на СРЈ, 18 лица беа Бошњаци, а еден беше Хрват, сите живееа во Србија и Црна Гора - во Белград, Пријепоље, Бијело Поље и Подгорица.
Жртви на ова злосторство се: Есад Капетановиќ, Иљаз Личин, Фехим Бакија, Шеќо Софтиќ, Рифат Хусовиќ, Халил Зупчевиќ, Сенад Ѓечевиќ, Јусуф Растодер, Исмет Бабачиќ, Томо Бузов, Адем Аломеровиќвиќ, Мухедин Ханиќ, Сафет Прељевиќ, Џафер Топузовиќ, Расим Ќориќ, Фикрет Мемовиќ, Февзија Зековиќ, Нијазим Кајевиќ, Звјездан Зуличиќ и едно непознато лице. Најстарата жртва имала 59 години, а најмладата 16 години.
До денес се пронајдени посмртните остатоци на четири жртви. Телото на Халил Жупчевиќ пронајдено е кон крајот на 2009 година на брегот на езерото Перуќац, а посмртните остатоци на Расим Ќориќ, Јусуф Растодер и Иљаз Личина најдени се на истото езеро во 2010 година.
За ова злосторство досега се осудени 14 лица, од кои само две правосилно. Небојша Ранисављевиќ, командантот на доброволниот вод под називот „Ресавец“ или „Скакулец“, кој беше дел од Интервентната чета на Вишеградската бригада на ВРС, осуден е пред Вишиот суд во Бијело Поље (Црна Гора) во 2002 година на казна затвор од 15 години. Миќо Јвичиќ, припадник на Вишеградската бригада на ВРС, против кој е водена постапка пред Судот на БиХ, ја призна вината во 2016 година и осуден е на петгодишна затворска казна.
На 21 октомври 2022 година, Судот на Босна и Херцеговина ги осуди седумтемина обвинети за кривичното дело во Штрпци на затворски казни од по 13 години, а првообвинетиот Лука Драгичевиќ, командант на Вишеградската бригада на ВРС, го ослободи од обвинението, со образложение дека Обвинителството не успеа да ја докаже неговата вина. На 19 јануари 2023 година, истиот суд го осуди Бобан Инѓиќ, командант на Интервентната чета на Вишеградската бригада, на 15 години затвор за соучесништво во злосторството во Штрпци.
Вишиот суд во Белград на 7 февруари оваа година објави првостепена пресуда со која обвинетите Гојко Лукиќ, Душко Василевиќ и Јован Липовац, ги осуди на казна затвор во траење од по 10 години, а Драган Ѓекиќ на казна затвор од пет години, што се пониски казни од оние кои за истото злосторство ги досудија судовите во Црна Гора и Босна и Херцеговина. „Висината на казната не е во согласност ниту со вообичаена пракса на Вишиот суд во Белград во поглед на казнување за убиства на цивили во текот на војната. Семејствата на жртвите, од кои повеќето се државјани на Србија, до денес не успеале да добијат статус на членови на семејствата на цивилни жртви на војната, кој би им овозможил скромна материјална поддршка, како и признавање на страдањата кои ги преживеале. Важечкиот Закон за боречко-инвалидска заштита на неколку нивоа оневозможува стекнување статус на цивилни жртви на војната и цивилен инвалид, и повеќекратно ги дискриминира цивилните жртви во однос на војната. Помеѓу останатото, на жртвите на злосторствата во Штрпци Република Србија не го признава статусот на цивилни жртви на војната бидејќи страдале на територија на друга држава. На неадекватност на постоечко законско решение и негово дискриминаторско спроведување туку години“, укажаа жртвите и нивните здруженија, ФХП и други невладини организации.
Во 2009 година локалната самоуправа во Пријепоље подигна споменик посветен на деветмината убиени од Пријепоље и додели симболична парична помош за нивните семејства. Локалните власти секоја година учествуваат во организирањето и одбележувањето на годишнината од киднапирањето, што е еден од ретките позитивни примери на официјална комеморација на жртвите од малцинската етничка заедница. Меѓутоа, како што се оценува, злосторството во Штрпци, како и други злосторства кои ги извршија српските сили, изоставени се од доминантните државни наративи за војните во 90-тите.
Во 2016 година, општината Нови Белград постави плоча на Тома Бузов, еден од убиените патници, на зградата во која живееше. Плочата неодамна беше отстранета, а останува непознато зошто.
Фондот за хуманитарно право, Жените во црно, Комитетот за заштита на човековите права и слободи од Санџак и Младинската иницијатива за човекови права бараат Министерството за труд, вработување, бранители и социјални работи и другите надлежни институции да донесат нов закон, врз основа на моделот на Законот за права на цивилните жртви од војната, кој ги содржи нормативни решенија во согласност со меѓународните стандарди. Од општина Нови Белград бараат и враќање на спомен плочата на Тома Бузов и јасна осуда за нејзиното отстранување.
Фондот за хуманитарно право, како и секоја година, денес, на 27 февруари 2023 година ќе биде на одбележувањето на годишнината од злосторството во Пријепоље, заедно со членовите на семејствата на жртвите.
Дигиталната архивска збирка „Злосторства во Санџак во 1990-тите“ објавена минатата година покажува како етничките инциденти на почетокот на 1990-тите во Санџак станаа системски и се претворија во воени злосторства како што се киднапирања, мачење и убиства.
Во рамки на збирката беа објавени и извештаите „Под лупа“ со документирање на злосторството во Штрпци, „Муслиманите во Србија и Црна Гора – Киднапирање на патници од воз бр.671“ и „Исчезнување – киднапирање на муслимани од Србија и Црна Гора при вооружени конфликти во БХ“, како и „Киднапирање во Штрпци – Анализа на судењето за воени злосторства, факти, правни прашања и политички импликации“.
На 30-годишнината од киднапирањето и злосторството во Штрпци, на жртвите ќе им бидат посветени комеморативни собири, тивка парада и положување цвеќе во Пријепоље, како и во Бијело Поље и Подгорица.
