Озонската обвивка полека, но забележливо се обновува, а со ова темпо „озонската дупка“ над Антарктикот, каде што слојот е најтенок, може целосно да се пополни за околу 43 години, се вели во новиот извештај на Обединетите нации.
Научната проценка што се спроведува на секои четири години покажа дека заштитниот слој се опоравува, повеќе од 35 години откако беше постигнат глобален договор повеќе да не се произведуваат или користат хемикалии што ја осиромашуваат озонската обвивка во атмосферата на Земјата.
Озонската обвивка е клучна бидејќи го штити животот на Земјата од штетното ултравиолетово зрачење, а експертите го поврзуваат со рак на кожата и катаракта, како и со оштетување на земјоделските култури.
„Гледаме дека ситуацијата се поправа во горната стратосфера во подрачјето на озонската дупка“, рече Пол Њуман, еден од научниците кои учествуваа во проценката.
Дупката во озонската обвивка била предизвикана од загадување предизвикано од човекот, особено од хлорофлуоројаглероди (CFC) кои некогаш биле испуштани од фрижидерите.
Иако напредокот е бавен, според извештајот презентиран на конвенцијата на Американското метеолошко друштво во Денвер, веста е охрабрувачка.
Имено, глобалното просечно количество озон на височина од 30 километри од атмосферата нема да се врати на нивоата од пред 1980 година до околу 2040 година, се наведува во извештајот, а се посочува дека на Арктикот нема да се врати во нормала до 2045 година година. Ситуацијата е уште потешка на Антарктикот, каде што озонската обвивка е толку тенка што во неа се формира огромна дупка, која целосно ќе се опорави до 2066 година.
Научниците и еколозите ги поздравуваат напорите за намалување на озонската дупка и ја сметаат за една од најголемите еколошки победи на човештвото.
Сè започна со договорот во 1987 година, наречен Протокол од Монтреал, кој ја забрани употребата на хемикалии кои често се користат во опремата за ладење и во аеросолите.
Во 2016 година, Договорот од Кигали предвидува постепено исфрлање на флуоројаглеводородите (HFC), екстремно штетни гасови за климата кои се користат во фрижидерите и уредите за климатизација. Доколку се почитува договорот, тоа би можело да го намали глобалното затоплување за 0,5 степени Целзиусово до 2100 година, проценуваат експертите.
Озонската обвивка се протега во долниот слој на стратосферата од околу 10 до 50 километри над Земјата. Неговата дебелина варира во зависност од местото и сезоната.
„Преземените активности претставуваат преседан кога станува збор за климатските активности. Успехот што го постигнавме во постепено укинување на хемикалиите што ја осиромашуваат озонската обвивка ни покажува што може и мора да се направи итно - да се намали употребата на фосилни горива, да се намали емисијата на стакленички гасови и со тоа да се ограничи порастот на глобалната температура“, рече генералниот секретар на Светската метеоролошка организација, проф. Петри Таалас.
Научниците укажаа на знаци на заздравување на озонската обвивка уште пред четири години, но тогаш резултатите беа прелиминарни и не толку големи.
„Но бројките кои се однесуваат на опоравување на озонската обвивка сега се подобрија и постабилни се“, рече Њуман.
Двете главни хемикалии кои го осиромашуваат озонот се наоѓаат во долниот дел на атмосферата, рече Њуман, главен научник за оваа тема во Центарот за вселенски летови на НАСА Годард. Нивото на хлор е намалено за 11,5 отсто од нивниот врв во 1993 година, а бромот, кој е поефикасен во уништувањето на озонот, но е присутен на пониски нивоа, е намален за 14,5 отсто од својот врв во 1999 година, се вели во извештајот.
„Фактот дека нивото на бром и хлор престана да расте и опаѓа е вистински доказ за ефикасноста на протоколот од Монтреал“, истакна Њуман.
„Поради овие напори и активности, два милиони луѓе се спасуваат од развој на рак на кожата секоја година“, изјави директорката на Програмата за животна средина на Обединетите нации, Ингер Андерсен.
Иако извештајот е претставен како добра вест, научниците предупредуваат дека проектите за геоинженерство, чија цел е да го ограничат глобалното затоплување, би можеле да го загрозат овој напредок со несакано дејство.
