Човечката активност и апетитот ја ослабнаа еластичноста на Земјата, туркајќи ја многу подалеку од „безбедниот оперативен простор“ што го одржува светот погоден за живеење за повеќето видови, вклучувајќи го и нашиот, се вели во едно значајно истражување.
Шест од девет планетарни граници - климатските промени, уништувањето на шумите, губењето на биолошката разновидност, синтетичките хемикалии, трошењето на слатката вода и употребата на азот - веќе се длабоко во црвената зона, објави во средата меѓународен тим од 29 научници.
Две од преостанатите три граници- закиселување на океаните заедно со концентрацијата на загадување со честички и прашина во атмосферата се во гранични вредности, додека само оштетување на озонот е во безбедни вредности.
Планетарните граници ги идентификуваат „важните процеси кои ја одржуваат Земјата во услови на живот што преовладувале во последните 10.000 години, периодот кога се развиле човештвото и модерната цивилизација“, рече водечкиот автор Кетрин Ричардсон, професор на Планетарниот институт на Универзитетот во Копенхаген.
Студијата е второ големо ажурирање на концептот, првпат претставен во 2009 година кога само глобалното затоплување, стапките на истребување и азот ги надминуваа своите граници.
„Сè уште се движиме во погрешна насока“, рече коавторот Јохан Рокстром, директор на Институтот за истражување на климатските влијанија во Потсдам ( ПИК) и ко-креатор на шемата. „И нема индикации дека некоја од границите“, освен озонската обвивка која полека се поправа откако хемикалиите што ја уништуваат беа забранети, „почнаа да се накривуваат“ во вистинската насока“, им рече тој на новинарите на брифингот.
„Ова значи дека ја губиме отпорноста, дека ја ставаме на ризик стабилноста на системот на Земјата.
Студијата ги квантификува границите за сите девет испреплетени аспекти на системот на Земјата.
Упатени кон катастрофа
За биолошката разновидност, на пример, ако стапката на исчезнување на видовите е помала од 10 пати од просечната стапка на исчезнување во последните 10 милиони години, тоа се смета за прифатливо.
Меѓутоа, во реалноста, истребувањата се случуваат најмалку 100 пати побрзо од оваа таканаречена позадинска стапка и 10 пати побрзо од планетарната граница. За климатските промени, тој праг е клучен за концентрацијата на атмосферскиот јаглероден диоксид CO2, која остана многу блиску до 280 делови на милион (ппм) најмалку 10.000 години пред Индустриската револуција.
Таа концентрација денес е 417 ппм, далеку над сигурната граница од 350 ppm.
„Во однос на климата, ние сè уште одиме по патека што недвосмислено не води до катастрофа“, рече Рокстром. „Се упативме кон 2,5Ц 2,6 Ц или 2,7 Ц (Парискиот договор, во обидот да се зајакне глобалниот одговор на климатските промени, ја потврдува целта за ограничување на зголемувањето на глобалната температура на многу под 2 Целзиусови степени) - место што не сме го виделе во последните четири милиони години.
„Нема никакви докази дека луѓето можат да преживеат во таа средина“, додаде тој.
Илјадници и илјадници хемиски соединенија создадени од луѓето - од микро-пластика и пестициди до нуклеарен отпад и лекови кои се исцедија во животната средина - беа квантифицирани за прв пат во новото истражување и беше откриено дека ги надминуваат безбедните граници. Исто како и за исцрпување на „зелената“ и „сината“ вода, слатката вода што доаѓа од почвата и растенијата од една страна, и од реките и езерата од друга страна.
Поставување на ограничувања
Важно откритие на новото ажурирање е дека различните граници се хранат и се засилуваат едни со други.
Студијата особено ја испитува интеракцијата помеѓу зголемувањето на концентрацијата на CO2 и оштетувањето на биосферата, особено губењето на шумите, и зголемување на температурата кога едното или двете се зголемуваат.
Тоа покажува дека дури и ако човештвото брзо ги намалува емисиите на стакленички гасови, освен ако истовремено не се запре уништувањето на шумите што апсорбираат јаглерод, зголемувањето на глобалните температури може да ја доведе планетата на траекторија на дополнително затоплување што би било тешко да се запре.
„Покрај климатските промени, интегритетот на биосферата е вториот столб за нашата планета“, рече коавторот Волфганг Лухт, раководител на Анализата на системот на Земјата во ПИК.
„Во моментов го дестабилизираме овој столб со отстранување на премногу биомаса, уништување премногу живеалишта, уништување на премногу шуми за градежно земјиште.
Сите граници може да се вратат во безбедниот оперативен простор, се заклучува во студијата.
„Прашање е само да се постават граници за количеството отпад што го ставаме во отворена средина и количината на живи и неживи суровини што ги изнесуваме“, рече Ричардсон.
Рамката на планетарните граници, за која на почетокот жестоко се дебатираше, брзо стана столб на науката за системите на Земјата, со нејзиното влијание што денес се прошири во доменот на политиката, па дури и на бизнисот.
