Куната постоеше речиси три децении. Државната комисија за пари на Хрватска на крајот на август 1991 година одлучи трајните пари, по хрватскиот динар, да се викаат круна, а нивниот стоти дел баница.
Се одржа конкурс за круната и беше избрано решение, но потоа, во јули 1993 година, по предлог на десет претставници, Собранието одлучи хрватските пари да се нарекуваат куна. Дел од јавноста покажа јавен отпор, посочувајќи дека парите со тоа име се оптоварени со негативното историско наследство на Независна Држава Хрватска.
Историчарите велат дека одлуката ја наредил претседателот Фрањо Туѓман по охрабрување на членот на комисијата и нумизматичар Далибор Брозовиќ. За изгледот на книжните пари е избран дизајнот на Мирослав Шутеј, со кого работел и Вилко Жиљак, а за кованицата беше прифатен предлогот на Кузма Ковачиќ.
Хартиени пари во осум апоени ги печатела минхенската компанија „Giesecke & Devrient GmbH“, а подоцна и „Osterreichische Banknoten“ од Виена, а монетите во девет апоени печатени се во Хрватската ковачница.
Испечатени една милијарда и 570 милиони банкноти
Хартиените куни се всушност 100 проценти памук. Металните пари се направени од различни легури. Трите највисоки деноминации се состојат од легура на бакар, никел и цинк, средните апоени на челично јадро обложено со мешавина од метали и двете најниски апоени од алуминиум со многу малку магнезиум.
Вкупно се испечатени една милијарда и 570 милиони парчиња од сите банкноти со вредност од 187 милијарди куни.
Иако Хрватската народна банка (ХНБ) истакнува дека куните се висококвалитетни банкноти, тие се трошат со употреба, па досега се повлечени и уништени повеќе од една милијарда банкноти во вредност од 104,5 милијарди куни.
Највеќе се испечатени апоени од 200 куни, па 100 куни и на крајот 10 куни. Во последните години највеќе во употреба беа банкноти од 200 куни па од 10 куни. Тие дизајнерски останаа исти, но добиваа нови заштитни нишки.
Меѓутоа, банкнотите од 500 и 1000 куни не се променети од 1994 година. На пазарот немаше толку потреба од овие високовредни банкноти. Се покажа само пред 15 години кога стандардот се подобри, вели Тихомир Мавричек, извршен директор на секторот за готовина на ХНБ. Во оптек 30 милијарди куни
Инаку, во изминатите 11 години, количината на пари во оптек е двојно зголемена и неодамна достигна ниво меѓу 41 и 42 милијарди куни. Мавричек вели дека на тоа влијаело зголемувањето на стандардите и акумулираната инфлација.
„Во последните месеци, бизнисите и граѓаните имале околу 30 милијарди куни во оптек. Ова е последица на инфлацијата. Тоа покажува дека почнале да се трошат готовите пари заштедени дома како резерва, но и падот на побарувачката поради промената во евра“, објаснува Мавричек.
Тој напоменува и контрадикција дека притоа картиците се повеќе се во употреба. Половина од сите трасакции се извршува со готови пари, а половина со картици, додека готовинското плаќање во трговијата се одржа на 72 отсто на сите готовински трансакции, појаснува тој.
Малку фалсификувани куни
Од ХНБ велат дека бројот на фалсификувани куни е релативно мал, значително помал од фалсификувањето на евра. Најмногу се фалсификувале апоени од 200 куни, околу стотина годишно. На пример, во 2019 година биле фалсификувани вкупно 506 парчиња банкноти, во 2020 година 157 парчиња, а во 2021 година 198 парчиња банкноти куни.
Меѓутоа, во 2019 година биле фалсификувани 4.280 парчиња банкноти евра, во 2020 година 237, а во 2021 година 228 банкноти. Фалсификуваните пари се директна штета на лицето кое добило таков фалсификат, забележува Тихомир Мавричек.
Вкупно се исковани три милијарди монети
Севкупно, беа исковани приближно три милијарди монети или околу 10.000 тони. Се очекува да се вратат околу 35 отсто од монетите. Поголемите апоени ќе бидат вратени на над 80 проценти или 5.200 тони, што е тешко колку 124 нови загрепски трамваи, вели Мавричек.
Повлекувањето почнало во септември
Паричниот циклус на пари во ХНБ започнува со планирање на потребите за банкноти и ковани пари за следната година. Тоа зависи од многу фактори како што се инфлацијата, очекуваните стапки на раст и други.
Потоа ХНБ нарачува пари во печатници и места каде што се коваат куни и липи. Од трезорот на ХНБ, се испраќаат со камиони во придружба на специјални агенти до осум центри за готовина во Хрватска.
Банките се снабдуваат со готовина од овие центри, секојдневно планирајќи ги своите потреби во зависност од најавите на клиентите и потребите на мрежата на банкомати.
Повлекувањето на вишокот куни започна во септември. Потоа, обично после секоја туристичка сезона вишокот куни се повлекува во трезорите. Повлекувањето е зголемено оваа година. Куните ќе се повлекуваат постепено и банкнотите ќе може да се менуваат на неодредено време, а монетите три години. По првата година, монетите може да се разменуваат бесплатно исклучиво во ХНБ.
Банкноти со висина колку шест Монт Еверести
Поради негативни еколошки причини, односно мешање на боја на банкнотите и заштитните елементи, заменетите банкноти повеќе не се палат, туку се сечат со сечење на парчиња помали од милиметар и оваа маса се користи како изолација во јавните градежни работи.
„Тоа е огромна маса на материјал. Ако банкнотите што ќе бидат повлечени, околу 500 милиони од нив, би биле наредени една врз друга, висината би била речиси 50 километри или како шест Монт Еверести“, споредува извршниот директор на секторот за готовина.
Исто така, 5.200 тони преостанати кованици, за кои се смета дека ќе бидат вратени, ќе се продадат како сировина, ќе се стопат и ќе се употребуваат за други потреби.
Граѓаните го избраа Никола Тесла
Кога ќе се замени еврото, ќе има иста количина на пари во оптек како кога куната беше во оптек. На пример, бројот од банкноти од 100 куни ќе го замени пропорционалниот број на банкноти од 10 и 20 евра, објаснува Мавричек.
Хартиените евро банкноти имаат уникатни мотиви, а монетите, покрај уникатната страна, имаат и национални мотиви на задната страна.
Хрватските апоени од еден, два и пет центи имаат натпис HR на глаголица, на 10, 20 и 50 центи има слика на Никола Тесла, а на двете евра карта на Хрватска. Сликата на Никола Тесла беше предложена на јавна консултација и за неа гласаа 11.000 граѓани, со што отпадна предлогот за мотив на Дубровник.
Сепак, куната нема целосно да замине во историјата. Сликата на тој мал, но многу агресивен предатор, чиешто крзно некогаш се користело за давање почит, ќе остане испечатено на паричката од едно евро.
