Туркије постигне извонреден потег, завршувајќи ја изградбата на гасното поле Сакарија за помалку од три години, па така од морските бунари во Црното Море сега ќе тече природен гас.
Критичарите искажаа сомнежи за сериозноста на временската рамка објавена од претседателот Реџеп Таип Ердоган во август 2020 година, кога изјави дека проектот ќе биде завршен во 2023 година.
„Се разбира, ова е големо достигнување. Дури и ако сте навистина брзи, вообичаено се потребни четири години за да се заврши поле вон брегот како ова. Можеме да кажеме дека Турски петролеум навистина брзо ја заврши работата“, вели Мехмет Доган управен директор на консултантската компанија „ГазДеј Енерџи“ со седиште во Истанбул.
Државната компанија Турски петролеум (ТПАО) разви неколку бунари во полето Сакарија, лоцирано на 175 километри од крајбрежниот град Ерегли, во соработка со „Сабси 7“ и „Шлумбергер“, две водечки инженерски фирми.
Еве неколку важни факти за проектот вреден повеќе милијарди евра.
Како се заврши толку брзо?
Сакарија е ултра длабоко поле, што значи дека платформите за дупчење треба да се спуштат илјадници метри под морското дно за да стигнат до резервите на гас.
Истражувањата за офшор наоѓалишта на нафта одземаат многу време бидејќи неопходно е напредно технолошко знаење и повеќе регулаторни одобренија.
На пример, гасот од Сакарија ќе се доставува до копното преку подморски гасовод долг 170 километри, а потоа преку различни постројки за компресија.
Општо земено, само нафтените гиганти како „Ексон Мобил“ „Ројал Дач Шел“ и француската „Тотал Енергис“ имаат финансиски капацитети да се впуштат во длабоките мориња барајќи нафта.
Но, откако Туркије беше избегнувана од мултинационалните компании, Анкара реши самостојно да го заврши проектот со набавка на бродови за дупчење, вклучувајќи го и бродот за дупчење од шестата генерација Фатих, и да почне со истражувања за пронаоѓање резерви на нафта и гас во длабочината на морето.
Фактот дека ТПАО на крајот стана 100 процентен сопственик на полето Сакарија објаснува како се забрзаа испитувањата и работата.
Луѓето од индустријата велат дека приватните офшор нафтени компании често се заглавени со документи, бирократски препреки и договори за купопродажба. Така, како државен ентитет, ТПАО успеа значително да го намали времето што се троши во преговори за сложени ценовни структури и исцрпни договори за продажба.
Зошто Туркије реши сама да инвестира?
Со децении наназад, Туркије зависеше од увозот на енергија бидејќи кај носителите на одлуки и приватниот сектор постоеше уверување дека државата нема погодна геологија за формирање јаглеводороди.
Но, последователните откритија направени од регионалните држави како Израел, заедно со исклучувањето на Туркије од енергетската сцена на источниот Медитеран, ја принудија Анкара да ги забрза сопствените напори.
Во 2017 година, според новата политика, Туркије купи сеизмички бродови и бродови за дупчење за да започне со истражување во нејзините територијални води, а Анкара ги активираше трите брода Фатих, Јавуз и Кануни за наоѓање резерви на нафта во Источниот Медитеран и Црното Море.
Во случајот со Сакарија, ТПАО работеше заедно со фирми како Шеврон и Петробрас во минатото, но потоа почна самостојно да бара резерви на нафта и гас во Источниот Медитеран и Црното Море бидејќи овие компании повеќе не беа заинтересирани.
На пример, во 2004 година, Бритиш Петролеум пронајде одреден природен гас кој може да се експлоатира во бунарот наречен Ајазли-1 во Црното Море, но ги напушти понатамошните истражувања и ја предаде концесијата на ТПАО.
Енергетскиот потенцијал на Црното Море и Источниот Медитеран, каде што Египет го пронајде Зор, масивното поле на гас во 2015 година, останува главно неискористен, сметаат експертите.
Колку гас ќе се произведува?
„Сакарија ќе се комплетира во фази. Во првата фаза ќе произведува околу 10 милиони кубни метри гас дневно. Тоа изнесува речиси 10 отсто од домашната летна потрошувачка и 4 до 5 отсто од зимската потрошувачка во земјата кога луѓето се грејат“, вели Доган.
„Во втората фаза, која ќе биде завршена до 2027-2028 година, се очекува производството да достигне до 40 милиони кубни метри дневно. Тоа веројатно ќе задоволи 25 отсто од турската потрошувачка“.
Минатата година Туркије потрошила 54 милијарди кубни метри гас, кој најчесто се увезува од Азербејџан и Русија, меѓу другите земји.
Доган вели дека потрошувачката генерално се зголемила со текот на годините со изградбата на нови станбени згради и економската експанзија.
Но, минатогодишниот внес на гас беше помал од бројката од 60 кубни метри забележана во 2021 година. Тоа е затоа што уделот на хидроенергијата во енергетскиот микс беше поголем во 2022 година поради достапноста на повеќе вода.
Какво е економското влијание?
Ако се мери користејќи ги денешните цени на бензинот како мерач, гасот од Сакарија се претвора во економска добивка од 5 милиони долари дневно, вели Доган.
Ако се гледа според денешните цени на гасот како показател, тогаш наоѓалиштето Сакарија ќе обезбедува економска добивка од речиси 5 милиони евра дневно, смета Доган.
Сепак, оваа бројка може драстично да се зголеми доколку цените на енергијата пораснат. Тековната војна во Украина и неуспехот на американските банки ја намалија глобалната економска перспектива и ги намалија цените на нафтата и гасот.
„Ако цената на природниот гас е екстремно висока како минатата година, тогаш секако бенефитот ќе биде огромен“, вели Доган.
Цената игра важна улога во одредувањето на влијанието на гасот од Сакарија бидејќи Туркије минатата година потроши 80 милијарди долари за увоз на енергија. Високата сметка за енергија ја нарушува девизната позиција на Туркије.
Но, Доган смета дека можеби најголемата придобивка од полето е во неговата стратешка предност.
Туркије како центар за трговија
Во октомври минатата година, рускиот претседател Владимир Путин предложи Туркије да се претвори во енергетски центар што ги поврзува потрошувачките пазари со производствените центри.
Тоа ја стави географската локација на Туркије во центарот на вниманието бидејќи земјата веќе служи како транзитна рута за големите гасоводи.
Присуството на гасоводни инфраструктури во Туркије, како што е Турскиот тек во Црното Море, го олеснува извозот на гас на земјата од сопствените наоѓалишта.
„Сигурен сум дека со овој проект Туркије ќе ја зајакне својата позиција како алтернативен пат за снабдување за Европа и балканските земји.
Доган вели дека за една земја да стане трговски центар, таа мора да има сопствено домашно производство на гас, нешто што полето Сакарија го обезбедува.
