Турските иселеници во 73 земји започнаа со гласање на претседателските и парламентарните избори во Туркије, со што започна демократскиот процес кој ќе одлучи за судбината на неколку кандидати, вклучувајќи го и актуелниот претседател Реџеп Таип Ердоган.
Гласањето во Туркије за парламентарните и претседателските избори ќе се одржи на 14 мај.
Главниот предизвикувач на владејачката конзервативно-националистичка алијанса под претседателот Ердоган ќе биде опозицискиот блок предводен од Кемал Киличдароглу, претседател на Републиканската народна партија (ЏХП).
Ердоган е лидер на партијата АК и претседателски кандидат на коалицијата Народна алијанса, додека Киличдароглу е кандидат на опозициската Национална алијанса за највисоката државна функција, заедно со уште двајца кандидати, Мухарем Инџе и Синан Оган. На 14 мај истовремено ќе се одржат и парламентарни и претседателски избори.
Многу аналитичари веруваат дека изборите ќе бидат трка помеѓу АК, најсилното и најиздржливото конзервативно движење во земјата, и ЏХП, првата политичка партија во земјата која без конкуренција владееше со Туркије помеѓу 1923 и 1950 година.
Во последните сто години, Туркије помина низ повеќе од 25 општи избори, како и многу локални и претседателски избори.
Еве еден поглед на најклучните избори кои ја променија политичката насока на земјата на значителен начин:
1923 година
Овие избори несомнено го поставија курсот на политичкиот систем на Туркије под водство на Мустафа Кемал. Ататурк ја водеше војната за независност против окупаторските Грци, кои беа поддржани од сојузничките сили по падот на Османлиската империја во Првата светска војна.
Сè започна кога сојузничките трупи го окупираа Истанбул, главниот град на Османлиската империја, и ја започнаа својата инвазија низ анадолското срце на империјата. Мустафа Кемал и неговите сојузници повикаа Големото национално собрание да се собере во Анкара, сегашниот главен град на Туркије, за да се организира отпор против окупаторските сили.
Во април 1920 година, Големото национално собрание беше конституирано откако беа одржани избори низ слободните територии, а некои поранешни членови на последниот османлиски парламент, исто така, се приклучија на ова ново законодавно тело со седиште во Анкара. Ова собрание беше збир на различни политички провиниенции, но заедничко на сите им беше отпорот против окупаторските сили.
Во ова воено собрание постоеја две фракции: Првата група, предводена од Мустафа Кемал и неговите сојузници, и Втората група, поддржана од конзервативните сили. По успешната војна за независност, политичките конфликти меѓу овие две групи станаа очигледни во Големото национално собрание.
Изборите во 1923 година беа одржани пред Туркије да биде прогласена за република на 29 октомври истата година - во позадина на внатрешно-политичките судири меѓу Мустафа Кемал и неговите противници во Втората група, кои одбија да го одобрат Договорот од Лозана, мировниот договор меѓу Анкара и сојузничките сили и некои други политички мерки за кои се залагаше Првата група.
Мустафа Кемал сметаше дека најдобриот начин за разбивање на опозицијата е да се распушти военото собрание и да се распишат предвремени избори во април 1923 година. Втората група ги бојкотираше изборите, тврдејќи дека распуштањето на собранието е неуставно.
Поддржувачите на Мустафа Кемал добија мнозинство во Големото национално собрание, а Првата група се преименуваше во Народна партија, која подоцна ќе стане Републиканска народна партија (ЏХП). Но, опозицијата се реорганизираше под името Прогресивна републиканска партија (ТФЦ), која од властите во Анкара беше забранета во 1925 година.
Многу аналитичари сметаат дека изборите во 1923 година се основата за еднопартиското владеење на ЏХП до 1950 година, кога опозициската конзервативна Демократска партија ќе победи на изборите и ќе ја презеде власта, што ќе доведе до транзиција на Туркије кон повеќепартиски систем.
1950 година
ЏХП како единствена партија со Туркије владееше до крајот на Втората светска војна, кога Анкара започна процес на сојузништво со Западот против комунистичкиот блок предводен од Советскиот Сојуз. На изборите од 1946 година, за прв пат од 1920 година, Анкара дозволи други политички фракции како Демократската партија да бидат дел од процесот.
Но, на изборите беа посведочени многу тактики за потиснување на гласовите од страна ЏХП, која успеа да го одржи своето мнозинство во парламентот благодарение на контроверзниот изборен закон. Интересно е што истиот изборен закон ќе и помогне на Демократската партија да освои големо мнозинство на следните избори во 1950 година.
Изборите во 1950 година беа клучна пресвртница во однос на развојот на турската демократија и воспоставувањето слободни избори во Туркије.
„Доволно е! Народот има право да одлучува“, главниот слоган на кампањата на Демократската партија за време на изборите во 1950 година, остана врежан во турската политичка меморија како симбол на транзицијата на земјата од еднопартиско владеење во повеќепартиски систем.
Но, во 1960 година, процесот на слободни избори и турската демократија беше прекинат со воена интервенција, која ќе се повтори во 1971, 1980, 1997 и 2007 година.
2002 година
Помеѓу воените удари од 1960 до 1980 година, конзервативните партии, како Партијата на правдата (АП) која тврдеше дека ги следи основните идеи на Демократската партија, продолжија да победуваат на повеќето избори добивајќи мнозинство во парламентот. По државниот удар во 1980 година, Партијата на татковината (АНАП), уште една конзервативна партија, освои мнозинство на изборите во 1983 година.
Во 1990-тите, кога АНАП го загуби мнозинството, коалициските влади станаа политичка реалност. Водачите на државниот удар во 1980 година тврдеа дека наводно, имале цел да ја спречат нестабилноста на земјата.
Со државниот удар во 1997 година, турскиот политички систем стана уште понестабилен бидејќи големата коалиција составена од спротивставени фракции попушти во водењето на земјата. Ова на крајот доведе до појава на новиот моќен политички актер, партијата АК во 2001 година.
Следната година, кревката коалициска влада се распадна, и се распишаа предвремени избори, кои го отворија патот за АК да дојде на власт во 2002 година. Партијата АК ќе продолжи да управува со Туркије во следните две децении.
Изборите во 2002 година го завршија владеењето на коалициските влади, а исто така доведоа до уништување на АНАП и Партијата на вистински пат (ДИП), двете централнодесничарски групи од 1990-тите, кои не можеа да го поминат изборниот праг од 10 отсто воведен од Владата пост државниот удар во 1983 година.
Под харизматичното водство на Ердоган, поранешен градоначалник на Истанбул, кому му беше забрането да учествува во политиката во доцните 1990-ти, АК Партијата освои мнозинство на последователните избори во 2007, 2011 и 2015 година.
Во 2018 година, конзервативно-националистичката Народна алијанса на Ердоган освои мнозинство во парламентот бидејќи лидерот на АК Партијата освои уште еден претседателски мандат по транзицијата на Туркије кон претседателски модел од парламентарен систем со референдумот во 2017 година.
2023 година
Многу домашни и меѓународни аналитичари и турски политички лидери веруваат дека претстојните избори ќе бидат едни од најтесните избори во земјата од различни причини.
Меѓу другото, гласачите ќе посведочат на дуелот меѓу двата моќни блока, Народната алијанса предводена од Ердоган, најмоќниот лидер во поновата турска историја и Националната алијанса предводена од Киличдароглу, левичарскиот шеф на ЏХП.
„На 14 мај ќе се направи избор дали нашата земја ќе стане глобален плејмејкер или неважен политички актер“, рече Ердоган во врска со мајските избори.
„14 мај е пресвртница и раскрсница за нашата Туркије. Со вашите гласови ќе ги отворите страниците на турскиот век“, рече Девлет Бахчели, лидерот на МХП и сојузник на Ердоган.
Опозицијата, исто така, верува дека овие избори ќе бидат критична пресвртница за земјата.
Додека Народната алијанса на Ердоган е поддржана од АК Партијата, Партијата за националистичко движење (МХП), Партијата на Големата унија (ББП), Новата партија на благосостојба (YRP) и ХУДА-ПАР, Националната алијанса, наречена „Маса за шестмина“, ја сочинуваат партиите ЏХП, ИЈИ, Саадет (СП), Гелечек (ГП), ДЕВА и Демократската партија.
