Анкара минатиот месец беше домаќин на историски состанок меѓу двајца клучни стратешки актери на Рогот на Африка: Етиопија и Сомалија. Двете земји имаат дипломатски, но хаотични односи речиси три децении.
„Историското помирување“ меѓу Сомалија и Етиопија со посредство на Туркије претставува значаен напредок во управувањето со конфликти, издвојувајќи ја дипломатијата и надворешната политика на Анкара од глобалните сили како што се САД, Кина и Европската унија.
Претходно, регионот на Рогот на Африка воопшто и конфликтот во Сомалија, да бидам поконкретен, ги наведоа земјите да инвестираат во хуманитарна помош или војска за да ја поткопаат Ал Шабаб. Наскоро, стана очигледно дека овој конфликт не може да се реши без да се земе предвид соседна Етиопија.
Ова е клучно за она што го прави уникатен пристапот на Tуркије. Работеше врз премисата дека сè додека е присутно непријателството меѓу двете африкански земји, нема да има никакви цврсти, постојани решенија за кризата.
Според извештајот на Женевската академија, Африка е на второ место по Блискиот Исток во однос на вооружените конфликти по регион.
Континентот моментално страда од повеќе од 35 немеѓународни вооружени конфликти, вклучително и во Буркина Фасо, Камерун, Централноафриканската Република (ЦАР), Демократска Република Конго, Етиопија, Мали, Мозамбик, Нигерија, Сенегал, Сомалија, Јужен Судан и Судан.
Во овие конфликти се вклучени повеќе вооружени фракции, или спротивставени на владините сили или борејќи се меѓу себе. Западните сили и соседните нации интервенираа во немеѓународните вооружени конфликти што се случуваат во Буркина Фасо, Мали, Мозамбик, Нигерија и Сомалија.
Во споредба со другите случаи на граѓански војни ширум светот, како што се Колумбија, Филипините или Авганистан, конфликтите во Африка ретко се решаваат преку мировни преговори и нагодби. Ова може да се промени бидејќи Сомалија и Етиопија конечно се согласија да ги решат нивните разлики.
Според Декларацијата од Анкара, двете нации ќе започнат преговори најдоцна до февруари, со олеснување на Туркије, а ќе бидат склучени и потпишани за четири месеци.
„Договорот меѓу двата соседа (Сомалија и Етиопија) сега ги смири стравувањата од поширок регионален конфликт на Рогот на Африка“, пишуваат Емануел Онјанго и Тугрул Огужан Јилмаз за ТРТ Африка.
„Обединетите нации, Африканската унија (АУ) и Регионалниот блок во источна Африка, Меѓувладината управа за развој (ИГАД), го поздравија пактот и ѝ честитаа на Туркије за напорите за посредување.
Предизвиците на Сомалија
Во Сомалија, Ал Шабаб игра витална улога во правењето на Африканскиот рог еден од регионите најподложни на конфликти. Дополнително, присуството на бројни глобални актери во земјата, првенствено Мисијата за поддршка и стабилизација на Африканската унија во Сомалија (АУССОМ) и мисијата на Обединетите нации за преодна помош во Сомалија (УНТМИС), го прави конфликтот, во извесна смисла, споредлив со примерот за односите меѓу САД и Талибанците.
Сомалија останува една од најважните фокусни точки на меѓународниот систем по Студената војна. Тоа беше една од првите лаборатории на дискурсот за хуманитарна интервенција што се појави со распадот на Советскиот Сојуз.
Во 1991 година, процесот што започна со колапсот на режимот на Сиад Баре по држењето на власта од 1969 година, набрзо ја втурна земјата во внатрешен конфликт. Оваа војна меѓу племињата и воените лидери наиде на регионални, но и глобални акции.
Конкретно, мировните напори на ОН и операциите за „хуманитарна помош“ на Армијата на Соединетите Држави го прекинаа конфликтот во 1992 година. Сепак, оваа интервенција создаде свој сет на проблеми.
Од клучно значење е да се има на ум речиси хроничната неефикасност на меѓународната заедница во помагањето да се обнови нацијата.
Враќајќи се во Авганистан, по инвазијата на Советскиот Сојуз, САД го поддржаа авганистанскиот отпор за да ги поразат освојувачите. Но кога Советите се повлекоа од Авганистан, се повлекоа и САД.
Постконфликтните механизми за реконструкција, трансформација и транзициска правда, што значи како општествата реагираат на наследството од масовните и сериозни прекршувања на човековите права, не беа воспоставени во Сомалија или Авганистан.
Пополнување на празнината
Вакуумот за моќ што остана по повлекувањето на ОН и САД од Сомалија во 90-тите беше пополнет од регионални државни и недржавни актери. Западниот сосед на Сомалија, Етиопија, главно одигра суштинска улога по 1996 година со иницирање прекугранични упади.
Во 2005 година, Унијата на исламските судови, која воспостави сфера на влијание за себе, ги победи воените лидери во 2006 година и ја прогласи својата моќ во Сомалија, што доведе до нова интервенција на Етиопија во земјата.
Етиопија, политички поддржана од САД и воено од Уганда, заедно со Мисијата на Африканската унија во Сомалија (АМИСОМ) и Федералната преодна влада, ја задржа својата доминација до 2009 година.
Истата година, Ал Шабаб го искористи вакуумот на моќта создаден со повлекувањето на Етиопија од земјата и ја наметна својата форма на управување, одржувајќи ја контролата врз јужниот дел на земјата. Уште од своето основање и особено по објавувањето на заклетвата за верност кон Ал Каеда во 2012 година, Ал Шабаб стана цел број еден на „Војната против тероризмот“ на САД во регионот.
По 18 години масовни злосторства во Сомалија, како и во соседните Кенија и Етиопија, Ал Шабаб беше сведок на воен пораз, повлекување, како и повторно групирање. Стиг Јарле Хансен, еден од водечките експерти за Ал Шабаб, тврди дека незаконското оданочување, комуналните ривалства, армиските слабости и постоењето на безбедни области биле некои од клучните елементи за опстојувањето на Ал Шабаб.
Домашните, регионалните и глобалните искуства можат да им помогнат на органите за спроведување на законот да го запрат подемот на Ал Шабаб на Рогот на Африка. Канцеларијата на Обединетите нации за владеење на правото и безбедносните институции, формирана во рамките на Одделот за мировни операции, има дел под својот мандат наречен разоружување, демобилизација и реинтеграција.
Главната цел на овој процес е да придонесе за безбедноста и стабилноста во пост-конфликтните средини за да може да започне закрепнувањето и развојот. Ова беше применето на конфликтите во Централноафриканската Република, Демократска Република Конго, Јужен Судан, Бурунди, Колумбија, Етиопија, Хаити, Ирак, Либија, Јемен и Сомалија.
Еден од најпознатите примери за тоа е Мухтар Робоу, поранешен заменик лидер и портпарол на Ал Шабаб, кој ја напушти групата во 2015 година и беше назначен за министер за верски прашања на Сомалија. Примерите како овие треба да се прошират за да се нагласи фактот дека начинот на Ал Шабаб да ја предизвикува државата и да го наруши мирот во регионот не може да продолжи.
Декларацијатa од Анкара
Декларацијата од Анкара што беше објавена меѓу Сомалија и Етиопија ја поставува основата за слични идни преговори за борба против Ал Шабаб бидејќи и двете земји се мети и жртви на ова движење и имаат значително искуство на ова поле.
Во официјалната изјава на Министерството за надворешни работи на Република Туркије се вели: „Тие се согласија, во духот на пријателство и взаемно почитување, да се откажат и да ги остават зад себе разликите и спорните прашања и да напредуваат на кооперативен начин за да се стремат кон заеднички просперитет“.
Силен и издржлив мир може да се случи само со холистички пристап, наместо со една земја која сама се бори. Искуството, интелигенцијата и споделувањето знаење се клучни за секој конфликт да дојде до крај.
Ова беше еден од клучните оперативни неуспеси на преговорите меѓу САД и талибанците во Авганистан. И покрај тоа што Соединетите Држави не дејствуваа сами во Авганистан, туку со меѓународна коалиција од 2001 година, тие не вклучија други страни за одржлив мир што ќе им користи на сите во регионот.
Во споредба со пристапот на САД, иницијативата на Туркије да стави крај на повеќедецениската криза со дозволување на вклучените страни да седнат на иста маса за да разговараат за предизвиците што претстојат е нешто што регионот на Рогот на Африка го чекаше.
Ахмет Јусуф Оздемир
Ахмет Јусуф Оздемир е доцент по политички науки и меѓународни односи на Универзитетот Ибн Халдун.
