Реизборот на турскиот претседател Реџеп Таип Ердоган во мај забележа бран честитки од светските лидери, особено од политичкото раководство на Европа.
Меѓу првите странски лидери кои му честитаа на Ердоган беше претседателот на Европскиот совет, Шарл Мишел. За време на телефонскиот разговор, Мишел разговараше за потенцијалниот пристап на Туркије во 27-члениот блок, покрај прашањата поврзани со визната либерализација, управувањето со миграцијата и операциите за борба против тероризмот.
Во следниот твит, Мишел, исто така, ја посочи важноста на стратешките и заемно корисни односи на ЕУ со Туркије. Честитките на францускиот претседател Емануел Макрон на Твитер по победата на Ердоган и неговите пораки за Медитеранот и евроатлантскиот сојуз укажуваат на статусот на турскиот претседател како државник во Европа.
Очекувањата за поголема соработка меѓу Анкара и Брисел во новиот мандат на Ердоган во голема мера се засноваат на „стратешка автономија“, концепт кој се повеќе го пропагираат Макрон и претседателката на Европската комисија Урсула фон дер Лајен, особено во контекст на врските на блокот со Кина.
Што е стратешка автономија?
Во едноставни термини, стратешката автономија е „капацитет за самостојно дејствување“ – со комбинација на надворешна политика, развој на националните одбранбени капацитети и енергетска безбедност и економска независност.
За Европа, тоа значи намалување на зависноста од САД, истовремено способни да дејствуваат слободно кога станува збор за односите со други земји, главно Русија, Кина или Иран.
За време на посетата на Пекинг, заедно со шефот на Европската комисија, Фон дер Лејен, францускиот претседател Макрон, кој сака посилни економски врски со Кина и помала зависност од САД, ја истакна потребата од стратешка автономија за ЕУ.
Еве како овој дискурс за стратешка автономија може да ги обликува односите Туркије-ЕУ во следните неколку години.
Туркије како мост
Сместена на раскрсницата на Европа и Азија, Туркије стои со единствена географска предност. И, исто така, помага што под Ердоган, Анкара следеше дипломатска политика на одржување добри односи и со Западот и со Истокот.
„Централната локација на Туркије во контекст на Азија и Европа нуди поефикасна можност за комуникација и соработка со регионот за ЕУ“, вели професорот Мехмет Сејфетин Ерол, основач на Центарот за кризи и политички студии во Анкара.
Со блокада на Северниот коридор – кој го поврзува Истокот со Европа преку руска и белоруска територија – поради конфликтот во Украина, иницијативата на турската држава Среден коридор стана нагласена како алтернатива.
Почнувајќи од Туркије, Средниот коридор минува низ регионот на Кавказ и Централна Азија за да стигне до Кина, следејќи го древниот пат на свилата што ја поврзуваше Европа со Ориентот.
Ерол вели дека Средниот коридор и дава на Туркије моќ за контрола на она што може да биде една од главните трговски патишта во новиот светски поредок.
„Туркије сега има капацитет да обезбеди најбезбедна, најниска цена и најкратка рута за стоки произведени во Кина и испорачани во Европа благодарение на иницијативата Среден коридор“, изјави професорот Ерол за ТРТ Ворлд (TRT World).
Туркије како медијатор
ЕУ – заглавена меѓу ривалството Русија-САД и Кина-САД – имаше тесен капацитет да дејствува независно за различни прашања од надворешната политика.
Дебатата за стратешката автономија внатре во ЕУ, според професорот Ерол, е местото каде што Туркије, Ердоган и конфликтот Русија-Украина доаѓаат на сликата.
Урамнотежените односи на Туркије со двете страни, инсистирањето само на следење на санкциите одобрени од Советот за безбедност на ОН и нејзините дипломатски напори во Договорот за жито спречија потенцијална глобална криза за прехранбени производи.
Според договорот за жито, потпишан во Истанбул и со посредство на Туркије и ОН, се спречи можната криза со храната дозволувајќи извоз на украински производи преку Црното Море.
„Мултидимензионалната надворешна политика на Туркије донесе утешни резултати за Европа во контекст на руско-украинската војна“, вели професорот Ерол.
Конфликтот ѝ покажа на ЕУ важноста од спроведување на повеќедимензионална и независна надворешна политика, далеку од влијанието на САД.
Мустафа Фисне, професор по политички науки и меѓународни односи на Универзитетот Афјон Кокатепе, вели дека „турската стратешка автономија може да биде модел за Европската унија“.
Енергетски центар за Европа
Енергетската безбедност е уште една компонента на стратешката автономија кон која Европа се стреми. Руско-украинската војна ја влоши енергетската криза во ЕУ, откако Русија го прекина протокот на гас во Европа и влијаеше на енергетските пазари.
Ердоган ја нагласува желбата на Туркије да стане енергетски центар за Европа, предлог поддржан од Русија.
Туркије веќе има голема инфраструктура за увоз на течен природен гас (ЛНГ) која може да се прошири за повторно снабдување со гориво за европските нации.
„Преку енергетските транзити, Туркије може да обезбеди непрекинат проток на гас во Европа“, вели професорот Фисне.
Не само што е профитабилен пазар за европските инвеститори, Туркије „предлага безбедна рута за протокот на стоки и услуги и енергетски транспорт во контекст на Средниот коридор“ што произлегува од блокадата на Северниот коридор поради војната, вели Ерол.
