Откако го разреши својот министер за финансии Кристијан Линднер во ноември, германскиот канцелар Олаф Шолц го организираше сопствениот пад оваа недела.
Со губењето на гласањето за доверба во германскиот парламент- Бундестагот, Шолц успеа да го постави теренот за предвремени избори на 23 февруари 2025 година.
Овој политички маневар го означува крајот на германската трипартиска „Семафор коалиција“ (социјалдемократите се означени како црвени, либералите жолти и зелените…) и сигнализира клучен момент за европската економска сила.
Апетитот за трансформација завршува и јавното расположение се чини дека претпочита враќање на „старите добри времиња.“ Колапсот на владата на Шолц е приказна за амбициозните реформи кои се судираат со суровата реалност.
Јавната поддршка за канцеларот опадна поради лошата комуникација, лошо дизајнираните реформи, правењето премногу пребрзо и што е најважно, нерешениот компромис помеѓу ограничувањата на уставната должничка кочница и потребата за масовни инвестиции во клучни области како климатските промени, дигитализацијата, инфраструктурата, образованието, енергијата и одбраната.
Кога коалицијата на Шолц ја презеде власта во февруари 2022 година, таа не вети ништо помалку од национална трансформација: „до крајот на мандатот Германија ќе биде друга земја“, ветија коалициските партнери.
Меѓутоа, војната во Русија и Украина, околу 10 дена од новиот мандат брзо ги попречи овие планови, принудувајќи ја владата на режим на управување со кризи.
Санкциите против Русија предизвикаа недостиг на енергија, инфлацијата се зголеми, поддршката за Украина е платена со високи финансиски и политички трошоци, а граѓаните почнаа да се плашат од почетокот на Третата светска војна.
Слаба јавна поддршка
Сега земјата се соочува со само четврти предвремени избори во нејзината 75-годишна историја. Како Германија дојде до оваа точка?
Додека трипартиската коалиција на Шолц се бореше да ја спроведе својата агенда, поддршката од јавноста ослабе. Германците, традиционално претпазливи за брзите промени и не подготвени за високите трошоци, се откажаа од слабо соопштените реформи и нивните непредвидени последици.
Секој член на коалицијата може да биде обвинет за низа комуникациски грешки. Од своја страна, Шолц не можеше да одлучи кои системи на оружје треба да бидат испратени во Украина, колебајќи се помеѓу поддршката и стравот.
Заменик-канцеларот Роберт Хабек сметаше дека системите за греење во приватните домаќинства ќе бидат ефикасни плодови за да се исполнат целите за климатските промени.
Но раниот предлог на законот беше обелоденет од либералите и таблоидите го распнаа Хабек како одговорен за „Чекан за греење“ што финансиски ќе ги уништи сопствениците на системите за греење со гас и нафта кои мораа да се заменат со скапи топлински пумпи.
И либералите го уништија угледот на Германија во процесите на одлучување во Европската унија кога ставија вето на законодавството на ЕУ, на крајот од со години формулирањето компромис меѓу 27 земји-членки.
Пристапот на владата одозгора надолу се чинеше патерналистички за многумина, а трошоците за трансформација почнаа да ги надминуваат перцепираните придобивки.
Економски неволји
Внатрешните судири, исто така, ја зафатија коалицијата. Лидерите на Социјалдемократите, Либералите и Зелените- Шолц, Линднер и Хабек, и покрај нивното првично покажано единство, нивните различни светогледи и личности сѐ повеќе се спротивставуваат.
Амбицијата на Линднер, особено, создаде тензија во улогата на помлад партнер.
Тој исто така се најде контра од другите двајца лидери како лобист на бизнис заедницата, а помалку како слуга на својата земја.
Надворешните фактори дополнително ги комплицираа работите. Германската економија водена од извозот претрпе тешки удари од глобалните нарушувања на синџирот на снабдување, инфлацијата и енергетските кризи.
Ова беше делумно предизвикано од западните санкции против Русија, војните во Украина и на Блискиот Исток, нападите врз контејнерските бродови од Хутите или сомалиските пирати на Рогот на Африка. Но сè уште имаше долгорочни ефекти од пандемијата што негативно влијаеше на глобализацијата.
Овие предизвици ги разоткрија структурните слабости на германскиот модел, вклучително и стареењето на населението, недостигот на работна сила и недостатокот на иновации особено во столбот на германската индустрија, автомобилската индустрија, која не успеа да се справи со преминот од мотори со согорување на електрични возила.
Подемот на популизмот додаде уште еден слој на сложеност на политичкиот пејзаж на Германија. Во неизвесни времиња, екстремистичките гласови од двата краја на спектарот најдоа плодна почва, предизвикувајќи го повоениот консензус на Германија да стане либерално, отворено општество засновано на толеранција, еднаквост и инклузивност.
На крајниот десен крај на спектарот е Алтернатива за Германија (AфД). Националистичка, расистичка, антимиграциска, „Германија на прво место“ партија која функционира според популистичката игра, обраќајќи се со емоции, шири симплистички пораки и има за цел да го поткопа функционирањето на актуелниот политички систем.
На другиот крај е образованата марксистка, д-р Сахра Вагенкнехт. Таа е поранешен член на источногерманската Комунистичка партија, која основаше сопствено движење кое веднаш ја освои позицијата на помал партнер во две регионални влади во Источна Германија.
Таа комбинира харизматично лидерство со леви социо-економски позиции и националистичка реторика против мигрантите. И двете екстремистички партии сакаат различен политички систем и двете се проруски.
Додека Германија оди кон предвремени избори, гласачите се соочуваат со остар избор помеѓу континуитетот и популистите кои ги доведуваат во прашање основните принципи на политичкиот систем и си играат со стравовите на луѓето.
Етаблираните партии, групирани во центарот, нудат варијации на познати теми. Сите тие се проевропски, западно ориентирани, критички настроени кон Русија и посветени на социјална пазарна економија.
Спротивно на тоа, екстремните партии од екстремната десница и левицата ветуваат драстични промени во политиката, особено во надворешните работи, миграциската политика, социјалните придобивки и економското управување.
Нова влада, исти политики?
Најверојатниот исход во 2025 година сѐ чини дека е реконструкција на центристичката палуба. Конзервативната опозиција е подготвена да победи, но не доволно да владее сама. Ова сценарио сугерира дека идната влада на Германија може да изгледа поинаку, но да дејствува слично како и нејзините претходници.
За меѓународната заедница, ова значи дека Германија најверојатно ќе ги задржи своите обврски кон мултилатерализмот, НАТО и ЕУ. Сепак, надежите за храбри потези кон подлабока европска интеграција или значајни промени во надворешната политика може да бидат уништени.
Претстојните избори одразуваат поширока тензија во германското општество помеѓу потребата за промени и желбата за стабилност. Како што се зголемуваат надворешните притисоци - од новата американска администрација до глобалните трговски војни и безбедносните закани - следната германска влада може да биде принудена да дејствува порешително отколку што претпочита нејзиниот претпазлив електорат.
На крајот, германската политичка драма што ќе се одвива во наредните два месеци од многу кратката изборна кампања служи како микрокосмос на предизвиците со кои се соочуваат многу западни демократии: како да се управува со неопходите промени без да се отуѓи населението кое е загрижено од нарушувања.
Исходот од овој балансирачки чин ќе има реперкусии многу подалеку од границите на Германија, обликувајќи ја иднината на Европа и нејзината улога на глобалната сцена.
Добрата вест е што Германија не е во длабока криза и изборните резултати нема да доведат до разорни промени. Нов состав на коалициска влада е сосема нормален во една демократија ако тоа го сака демосот. Но останува прашањето: дали ова ќе биде доволно за да се одговори на предизвиците што претстојат?
Ули Брукнер
Ули Брукнер е германски политиколог. Работи како аналитичар за различни меѓународни медиуми и предава на Универзитетот Стенфорд и Фри Универзитет во Берлин.
