Ноќта на 15 јули 2016 година, Туркије беше сцена на крвавиот обид за државен удар предводен од Фетулах Ѓулен со седиште во САД и неговата тајна мрежа, терористичката организација ФЕТО.
Додека се обидуваа да ја преземат власта, пучистите користеа борбени авиони, хеликоптери, борбени тенкови и специјални сили за да ја соборат демократски избраната влада на претседателот Реџеп Таип Ердоган. Пучистите имаа помош од странски разузнавачки агенции и премолчено прифаќање на западните политички претставници.
За среќа, тајното оружје на Туркије - нејзиниот народ со лавовско срце - се мобилизираше рака под рака со владата и се бореше да се спротивстави на налетот на субверзивни елементи кои се закануваат на турската демократија.
Кога толпа граѓани излегоа на улиците на Истанбул и Анкара среде ноќ, обидувајќи се да ги одвратат воените пучисти, ова претставува моќна колективна акција и лекција за светот дека турскиот народ нема да биде пион во меѓународна шаховска табла, во која немаат збор.
Со спречувањето на овој обид за државен удар, Туркије оствари повеќекратни, повеќеслојни и долгорочни придобивки, вклучително и во геополитичкиот, политичкиот и општествениот домен.
Од геостратешка гледна точка, добро е познато дека државните удари генерално се дел од политиката на големите сили чија цел е да ги скрши легитимните политички аспирации на различните нации на глобалниот југ за постигнување понезависни политики.
Игра на тронови
За време на Студената војна, меѓународните сили, вклучително и Соединетите Американски Држави и Советскиот Сојуз, редовно прибегнуваа кон соборување на влади за да ги остварат своите интереси. Но, дури и по падот на Берлинскиот ѕид (1989), поддршката на државните удари и воените превземања останаа редовна карактеристика на американската надворешна политика.
Во својата книга „Најсмртоносниот извоз на Америка: демократија“, поранешниот соработник на американскиот Стејт департмент, Вилијам Блум, тврди дека од крајот на Втората светска војна, САД „се труделе да соборат повеќе од 50 странски влади, од кои повеќето биле демократски избрани; грубо се мешале во демократски избори во најмалку 30 земји; се обиделе да убијат повеќе од 50 странски лидери; фрлиле бомби врз граѓани на повеќе од 30 земји; се обиделе да потиснат популистичко или националистичко движење во 20 земји“.
На пример, Мохамед Мосадег беше националистички водач кој беше фиксиран да донесе повеќе демократија во Иран и да ги национализира значителните нафтени ресурси на земјата.
Сепак, ЦИА имаше други планови, кои Стивен Кинзер ги прикажува во неговата важна книга „Сите луѓе на Шах“(All the Shah"s Men) . Според Кинзер, пучот од 1953 година, дизајниран од американски разузнавачки оперативци, го поништи националниот сон на Мосадег, поништувајќи ги сите обиди да ги стави нафтените ресурси на Иран под национална контрола.
Додека демократијата беше уништена, американските нафтени корпорации, кои претходно немаа никаков удел во иранската нафтена индустрија, станаа главни играчи во индустријата од милион долари, контролирајќи околу 40 отсто од нафтата во Техеран.
Оваа приказна е поучна затоа што обидот за државен удар на 15 јули би ја вратил Туркије со децении наназад, киднапирајќи ја нејзината национална волја и трансформирајќи ја земјата во вазална држава на западните сили, без да зборува за нејзините интереси.
Убивање на Хидра
Политички, поразот на пучот и овозможи на Туркије да ја зачува својата политичка стабилност и демократија бидејќи државните удари се анатема на принципите на мирот, човечкото достоинство и демократијата.
Истражувањето за воените превземања забележува дека политичката култура на една земја е сериозно нарушена кога ќе се случи државен удар. Според авторите, „Штом ќе се срушат структурите на цивилната власт и уставните процедури, потребни се многу години за да се обноват“. Слично на тоа, една студија насловена како „Дали државните удари се добри за демократијата?“ заклучува дека воените пучевиѝ резултираат со повисоки нивоа на насилство спонзорирано од државата. Важно е што неуспехот на пучот и овозможи на државата „да го убие чудовиштето со главата на хидра“ кое се инфилтрираше во различни политички партии, државни организации, безбедносни агенции, економски тела и медиумски куќи.
Меѓу најопасните ранливости беше инфилтрацијата на ФЕТО во судството и полицијата, загрозувајќи ја независноста и непристрасноста на органите за спроведување на законот и ставајќи ги во прашање виталните принципи на демократијата, како поделбата на власта.
Затоа, со спречувањето на пучот, владата ја прекина гангрената што полека се рашири во државата и општеството, спречувајќи комбинација од воено и бирократско туторство над турската јавна сфера, што би претставувало смртоносен и последен удар за демократијата на Туркије.
Од општествена гледна точка, мобилизацијата на луѓето за поразување на обидот за пуч покажа висок степен на турска социјална кохезија и како луѓето се грижат за својата нација и демократија.
Славниот отпор што го покажа турскиот народ таа вечер испрати недвосмислена порака до паралелните структури и оние кои стојат зад нив дека 252-те загинати и 2.734-те повредени се само авангардата на уште милиони кои се подготвени да ја направат крајната жртва за суверенитетот и независноста на нивната нација.
Од тој трагичен настан, секоја година во Туркије на 15 јули се одржува одбележување на „Денот на демократијата и националното единство“.
Овој ден стои како сеќавање на храброста и пожртвуваноста на хероите кои застанаа против обидот за државен удар во 2016 година и му покажаа на целиот свет дека вистинската посветеност на демократијата не се изразува само со зборови и говори, туку преку крв, труд, солзи и пот.
Да не беше волјата на турскиот народ таа вечер во Истанбул и Анкара, Туркије денес ќе беше во загатка, која ќе ја оштетеше турската демократија, уништувајќи го политичкиот систем на земјата и социјалната кохезија во процесот.
Автор: Тарек Черкауи
