Додека Доналд Трамп се подготвува повторно да го преземе претседателството со САД, остануваат многу прашања за тоа како би изгледала неговата политика кон Блискиот Исток за време на вториот мандат.
Со опаѓање на довербата во глобалните институции и фрагментација на геополитичките линии, иднината на регионот останува несигурна.
Од соборувањето на сирискиот претседател Башар ал Асад и крајот на неговиот режим, како и со тековниот геноцид врз Палестинците во Газа, доаѓањето на тимот Трамп во Вашингтон на 20 јануари 2025 година најверојатно ќе биде застрашувачко.
Трамп често дава изјави кои може ги мисли или не ги мисли, а кои може да имаат смртоносни последици за луѓето ширум светот.
Трамп и Газа
Кога станува збор за Палестина, Трамп даде одредени индикации за неговата политика во последните месеци. Поради израелскиот геноцид во Газа поттикнат од САД и воените упади во регионот, Трамп му рече на израелскиот лидер Бенјамин Нетанјаху во јуни „да ја заврши работата“.
Нетанјаху, кој е под обвинение од Меѓународниот кривичен суд (МКС) за воени злосторства и злосторства против човештвото, победува во неговите редовни разговори со Трамп, велејќи: „Ќе го промениме Блискиот Исток“, дополнително нагласувајќи ги огромните амбиции врзани за оваа фраза.
Трамп оттогаш му се закани на Хамас дека ќе има „ПЕКОЛ ЗА ПЛАЌАЊЕ“ доколку израелските заложници не бидат ослободени до денот на инаугурацијата. Ова е знак дека агресивната политика на САД на Блискиот Исток веќе се насочува од Мар-а-Лаго- имотот на Трамп во Флорида.
Извештаите велат дека и Трамп и Нетанјаху остануваат во постојана комуникација, игнорирајќи го претседателот во заминување Џо Бајден додека дреме во Белата куќа.
Трамп јасно ја поддржува тековната агресивна воена офанзива на Израел во Палестина и пошироко на Блискиот Исток, вклучително и внатре во Сирија. Тој го фаворизира Израел по секоја цена, и покрај неговите изборни ветувања на американските муслимани за ставање крај на војната во Газа.
Ако тој го повикува Израел „да ја заврши работата“ што значи продолжување на убиствата на Палестинците и срамнување со земја она што остана од Газа, тогаш Израел дефинитивно тоа го прави. Речиси секојдневно десетици Палестинци во бегалските кампови во Газа гинат од израелските бомби.
Дали „да ја заврши работата“ може да значи и преминување на границите во Либан за да го уништи Хезболах, клучниот паравоен сојузник на Иран во регионот? Па, во Либан е воспоставен кревок прекин на огнот со Хезболах, а Иран е значително ослабен.
Во коментарите дадени за израелските медиуми во ноември, советникот на Трамп и евангелистички лидер Мајк Еванс рече дека директивата за „завршување на работата“ вклучува инструкции за Израел да ги нападне нафтените постројки и стратешките интереси на Иран.
За возврат, на Израел му беше ветен мировен договор со сунитскиот арапски свет, особено со Саудиска Арабија, рече Еванс (повеќе за ова подоцна).
Сириска самоуправа?
„Заврши ја работата“ може да се покаже уште позлокобно со оглед на неодамнешните случувања во Дамаск, кои поттикнаа измешани чувства ширум светот.
Телевизискиот спектакл на воодушевени Сиријци внатре и надвор од земјата, кои го слават крајот на над 50-годишното драконско владеење на режимот на Асад, сугерира дека Арапската пролет конечно дојде во Сирија околу 13 години подоцна по бруталната граѓанска војна која однесе 620.000 животи.
Во меѓувреме, Иран е значително ослабен поради загубата на двата клучни сојузници во Дамаск и Бејрут. Заминувањето на Асад и убиството на Хасан Насрала, поранешниот шеф на Хезболах во Бејрут, го оставија Техеран да се бори да го задржи своето влијание во регионот.
Додека саудиско-иранските односи се загреаја во последниве месеци, Ријад и Дамаск се подготвуваат за сценаријата што би можеле да бидат оркестрирани од Вашингтон за да се преправи Блискиот Исток според плановите на Нетанјаху.
Кабинетот на Трамп
Трамп нема да биде единствениот што ќе ја обликува политиката на Блискиот Исток.
Тој досега номинираше тим од кабинетот составен од некои од најтврдокорните антиарапски и антимуслимански десничарски фигури.
Неговиот избор на поранешниот гувернер на Арканзас Мајк Хакаби за амбасадор во Израел, објавен само една недела по неговиот избор, несомнено беше реакција на високата монетарна поддршка што ја доби од произраелските донатори.
Хакаби претходно изјави дека не верува дека Палестинците имаат право да постојат како народ. За државен секретар, Трамп го избра сенаторот Марко Рубио, цврст про-израелски „јастреб“. Рубио вели дека „Израел нема друг избор освен да го елиминира Хамас“ во Газа, повторувајќи ги тврдењата на израелските воени лидери.
Изборот на Трамп на Пит Хегсет за секретар за одбрана, телевизиски водител со мало воено досие, нескромно го покажа својат бес кон исламот. Тој носи тетоважа со воениот извик на крстоносците „Deus vult!“ или „Господ тоа го сака“ и го поддржува ограничувањето на присуството на исламот и муслиманите во Европа и во САД.
Доколку се потврди, Хегсет ќе биде водач на американската војска, вклучително и на околу 5.897 активни муслимански членови на армијата, кои тој би ги презирал поради нивната вера.
Трамп, исто така, го избра Стивен Милер, тврдокорен антиимигрантски и антимуслимански политички советник за време на неговиот прв мандат, да служи како заменик-шеф на кабинетот на Белата куќа. Ова е „вештерски напиток“, благо кажано.
Сето ова не навестува добро за Сирија, Палестина, Ирак, Иран и Јемен - сите земји фатени во рампата на американските и израелските хегемонистички интереси во регионот.
Трамп повремено зборува како изолационист, кој не сака војни. Затоа тој ги нападна републиканците дека се вклучиле во залудна војна во Ирак. Сепак, тој е далеку од тоа да биде гулаб или претпазлив во надворешната политика.
Познато е дека „Биби“ Нетанјаху, сега најблизок странски сојузник на Трамп, ја поттикна администрацијата на поранешниот претседател Џорџ Буш да го нападне Ирак во 2003 година. Во 2025 година, Биби најверојатно ќе продолжи да го советува Трамп, потсетувајќи го новиот претседател да ја „заврши работата“, што од почеток значеше само едно: да го нападне Иран и неговите сојузници во регионот.
Со Рубио, Хакаби, Хегсет и Нетанјаху на негова страна, Трамп може многу добро да тргне по иранските нуклеарни постројки или да го поддржи Израел во тоа.
Саудиска Арабија
Најсрдечен сојузник на Трамп на Блискиот Исток најверојатно ќе биде саудискиот престолонаследник Мохамед бин Салман, де факто владетел на Саудиска Арабија.
Престолонаследникот Мохамед е воодушевен од предложениот американски одбрамбен пакт со Саудиска Арабија, дел од договорот за нормализација со Израел, но кој сега зависи од прекин на огнот во Газа и со гаранции за јасен пат кон палестинската држава.
Со оглед на тоа што влијанието на Нетанјаху врз Трамп веројатно ќе остане доминантно, секоја сериозна идеја за палестинска државност се чини неверојатна.
Во најдобар случај, тоа би можело да резултира со симболичен гест сличен на „бантустаните“ на апартхејдот во Јужна Африка - ограничени, фрагментирани енклави кои им служат на интересите на избраната палестинска елита, додека поширокото население ќе го остави маргинализирано.
Зетот на Трамп, Џаред Кушнер, поранешен советник на претседателот, кој обезбеди инвестиција од 2 милијарди долари од фондот предводен од саудискиот престолонаследник, веќе ја изнесе шокантната идеја за тоа колку вреден ќе биде имот на брегот на Газа.
Претходно оваа година, Кушнер предложи да се преселат Палестинците од Газа за да се отвори пат за израелскиот развој, тврдејќи дека тоа ќе му овозможи на Израел потоа „да ја заврши работата“.
Не беше јасно дали тој некогаш размислувал за враќање на Палестинците во нивната земја, бидејќи Кушнер некохерентно предложил тие да бидат преместени во пустината Негев или во Египет. Овие идеи го нагласуваат степенот до кој внатрешниот круг на Трамп гледа на палестинските животи и права како за еднократна употреба во потрагата по регионално преуредување.
Што е со Иран?
Има уште една земја на која САД би можеле да ги насочат своите нишани.
Бајден веќе ги обврза САД на две скапи прокси војни на страната на Украина и Израел, со милијарди долари воена и други форми на помош.
Веројатноста Трамп да се вклучи во војна со Иран сега е уште поголема од порано, со оглед на неговата диспозиција и луѓето со кои се опкружува.
Како и Израел, САД веруваат дека Иран е ослабен и зрел за промена на режимот. Оваа перцепција само го зголемува ризикот од погрешна пресметка.
Иран, акутно свесен за својата несигурна позиција, можеби размислува за забрзан притисок кон нуклеарниот капацитет како средство за одвраќање.
Под изговор дека ќе ги спречат нуклеарните амбиции на Иран, САД под раководство на Трамп, поттикнати од личности како Нетанјаху, Хакаби и Хегсет, би можеле добро да размислуваат за воена акција во Иран.
Враќањето на Трамп во Белата куќа може да означи опасно поглавје во глобалната историја, полн со катастрофални последици за Блискиот Исток и светот.
Ебрахим Муса
Ебрахим Муса е професор по исламска мисла и муслимански општества во Школата за глобални работи Кеуг, на Универзитетот во Нотр Дам во Индијана, САД.
