Неодамна завршениот Самит на НАТО во Вилнус имаше преполна агенда на итни работи - како што се конфликтот Русија-Украина, прашањето за членството на Шведска, воспоставувањето поблиски врски со Украина и стремежот за соработка ориентирана кон одбраната со азиските сојузници.
Интересно е што во коминикето од 90 точки често се споменува Народна Република Кина (НРК). Ваквите споменувања укажуваат дека Кина е високо на агендата.
Во ера која се повеќе се навалува кон мулти- поларност, прашањата за улогата на НАТО повеќе не се релевантни. Додека НАТО останува концентриран на држење под контрола на агресивната Русија, се чини дека улогата на „глобален негативец“ ѝ е доделена на Кина.
Сепак, останува суштинското прашање: дали зауздувањето на Кина ќе биде толку лесно како што се претпоставува од стратезите на НАТО?
Очекувано, Пекинг го толкува коминикето низ призмата на учебникот за Студената војна. Кинеската страна ја искористи оваа прилика да го повтори своето противење на какво било проширување на НАТО кон исток во азиско-пацифичкиот регион, изјавувајќи дека „на секое дејство што ги загрозува легитимните права и интереси на Кина ќе биде одговорено со решителен одговор“.
Додека Кина се обидува да се прикаже себеси како пријателски сосед во азиско-пацифичкиот регион, нејзината наметлива надворешна политика и воинствените дејства се доживуваат како закана, туркајќи ги соседните нации кон НАТО алијансата.
Сепак, некои на Запад сè уште ги закопуваат главите во песокот на реал- политиката, толкувајќи ги настаните како „демократии“ кои се оддалечуваат од своите недемократски соседи.
Додека таквата реторика беше популарна во 90-те кога САД владееја како неприкосновена суперсила, нејзиното користење за актуелната загатка во Источното и Јужното Кинеско Море е чудно. Без разлика на овие детали, јасно е дека почна играта на обвинување, каде двете страни го насочуваат прстот една кон друга.
Приказот на Кина како растечка закана за т.н. меѓународен поредок заснован врз правила стана повторувачка мантра, која се користи често за да се сочува доминацијата на САД и нејзиното завртување кон Азија.
На прв поглед овој пристап може да изгледа јасен, но би било погрешно да се претпостави дека соочувањето со Пекинг ќе биде лесно.
Големи предизвици
Како безбедносен сојуз, НАТО мора да одговори на значајните предизвици пред да се впушти во оваа комплицирана задача. Таа мора да се справи со комплексноста на колективната акција, каде што воспоставувањето доверба и минимизирањето на триењето се императив за постигнување на наведените цели на агендата.
Во меѓувреме, земјите-членки не делат единствени перспективи или аспирации на оваа тема.
На пример Франција- водена од профитабилните инвестициски можности од Кина – не сака да се најде во судир со Кси Џинпинг по прашањето на Тајван. Можеби ова е причината зошто Макрон отворено го отфрли формирањето канцеларија за врски на НАТО во Јапонија.
Ослободувањето од економската контрола на Кина не е прошетка во паркот за ЕУ. Силните трговски врски на Кина со одделни земји-членки и колективно преку ЕУ го прават разделувањето речиси невозможна мисија. Минатите напори за намалување на зависноста од руската енергија по украинската криза се покажаа како предизвик.
Отплеткување на трговската размена меѓу Кина и ЕУ во вредност од 943 милијарди долари не само што ќе биде кошмар, туку и загуба за двете страни. Ниту европските инвеститори и креатори на политики не брзаат кон раздвојување.
Извршниот директор на германската Merck KGaA, Белен Гаријо, изјави дека раздвојувањето не е изводливо и дека може да требаат 20 години за да се постигне.
Исто така, претседателот на Германската комора за индустрија и трговија (DIHK) покажа скептицизам во врска со откажувањето од трговијата со Кина, нагласувајќи ја потребата за справување со прекумерната зависност и поврзаните ризици.
Германските деловни кругови ги мразат таквите изгледи, со оглед на улогата на Германија како економска сила во ЕУ.
Со оглед на овие грижи, оцрнувањето на Кина без соодветна стратегија надвор од рампата и можностите за деескалација ќе биде контрапродуктивно за САД, бидејќи европските сојузници не се желни да се вклучат во конфликти.
Пријатели и непријатели
Во меѓувреме, коминикето од 90 точки ја истакна посветеноста на конструктивен дијалог.
Во овој момент, освен некои реторички напади каков што беше на американскиот претседател Џо Бајден, кој го означи Кси Џинпинг како „диктатор“, се чини дека двете страни не бараат ескалација.
Американскиот државен секретар Антони Блинкен често го повторуваше придржувањето кон политиката на една Кина и нагласи дека нема намера да се поддржи независноста на Тајван.
Сепак, НАТО најверојатно ќе ја прошири својата мрежа на сојуз во Азија во наредниот период без нужно да го прошири својот чадор за членство. Овој пристап зависи од задоволството на сојузниците на САД во индо-пацифичкиот регион во проширувањето на областите на соработка без полноправно членство во НАТО.
Посетата на индискиот премиер Нарендра Моди на Белата куќа даде показател за таквата стратегија.
Другите соседи на Кина внимателно ја следат новата стратегија за нејзино зауздување.
Официјалното соопштение за посетата на Моди, кое изрази минимална загриженост за тешките политики на неговата хинду националистичка влада против малцинствата - го илустрира разводнувањето на демократската реторика во корист на реал-политиката.
Слични примери ќе следат за да ги наведат другите азиски земји да ја зајакнат стратешката соработка во корист на САД и против Кина.
За Кина часовникот отчукува. Секоја измината минута му дава можност на Пекинг да ги напумпа финансиските мускули и да ја трансформира својата економска моќ во воена моќ.
Додека веројатноста за директна војна со Кина за Тајван е релативно мала, Пекинг, исто така, има корист од какво било одложување околу завртувањето на Вашингтон кон Азија.
Иако проширувањето на НАТО во Азија може да биде далечна можност, зголемената воена и разузнавачка соработка несомнено ќе остане грижа за кинеското раководство.
Поради тоа, Народноослободителната армија ќе продолжи да ја покажува својата моќ во тајванскиот теснец.
Автор: Бурак Елмали
Бурак Елмали е истражувач во Истражувачкиот центар при ТРТ Ворлд (TRT World) во Истанбул. Магистрирал меѓународни односи на Универзитетот Богазичи. Неговите истражувачки области ја вклучуваат турската надворешна политика и политиката на големите сили, фокусирајќи се на односите меѓу САД и Кина и нејзините манифестации во Заливот.
