Кога маскиран маж со меч уби асистент и ученик во училиште во Шведска пред неколку години во расно мотивиран напад, целиот свет беше шокиран што тоа се случило во земја позната по својот гостопримлив став кон мигрантите.
Овогодинешните избори, сепак, даваат поинаква слика, бидејќи сите политички партии во нивната кампања креираат „расистички, антиимигрантски“ наратив во земја каде што, според неодамнешните анкети, десничарските популистички Шведски демократи треба да станат втората по големина партија во шведскиот парламент, или Риксдаг.
„Од 1990-тите, расизмот и дискриминацијата станаа институционализирани во земјата и се засилуваат на овогодинешните избори бидејќи „речиси сите партии во Шведска, на еден или друг начин, имаат расистичка пропаганда за тоа дека мигрантите и маргинализираните луѓе се проблем за Шведска“, рече Масуд Камали, автор и еден од водечките светски социолози, кој е професор по социологија и социјална работа на Универзитетот Мид Шведска.
Поранешниот премиер Улоф Палме, кој го предводеше проширувањето на шведската социјална држава, беше убиен во 1986 година и оттогаш, земјата се насочи кон американскиот модел и американската „политика на неолиберализмот“, рече Камали.
Со распадот на Советскиот Сојуз, Шведска почна да се прилагодува на неолибералната политика и неолибералната идеологија, кои беа доминантни во другите земји во Европа.
Отприлика во тоа време, екстремно десничарската расистичка организација Да се задржи Шедска на Швеѓаните (Keep Sweden Swedish со седиште во Стокхолм формираше политичка партија сега позната како Шведски демократи.
Основањето на Шведските демократи, на кои некогаш им беше забрането да учествуваат во политиката поради нивните неонацистички врски и сега се подготвени да станат втора по големина партија во земјата, доведе до „зголемување на празнините и неолибералната политика во Шведска“, рече Камали.
Неолибералните политики и политиката резултираа со зголемени нееднаквости и маргинализација на мигрантите и луѓето со имигрантско потекло, а „истовремено се зголеми и расизмот“, додаде тој.
Камали, кој беше поставен од шведската Влада да води проект за расизам, рече дека владејачките социјалдемократи не ги сфаќаат сериозно предупредувањата од експерти како него кога се обидоа да ги предупредат дека „ќе има конфликт, ќе има банди и убиства“ поради зголемениот расизам и маргинализација.
Расистичка пропаганда на избори
„Можам да кажам дека сите партии ги прифатија или се приспособија на овие расистички политики и пропаганда што можете да ги видите во изборната пропаганда на сите кандидати во оваа земја денес“, рече Камали.
Во последните 40 години, „Никогаш не доживеав таква расистичка пропаганда на избори каква што гледаме денес“, истакна тој.
„Оваа изборна пропаганда можете да ја видите насекаде на ТВ, насекаде на радио, во јавните сервиси. Можете да видите дека сè е за рестриктивна миграциска политика, миграцијата треба да се ограничи, криминалците, се разбира, со имигрантско потекло треба да бидат депортирани од Шведска и Шведска мора да биде построга кон миграцијата“, додаде Камали.
Тој посочи дека имигрантите се дискриминирани и не им се даваат еднакви можности, а „кога имаш систем кој ги прави невработени и сиромашни, а потоа ја префрлаш вината за проблемите што доаѓаат со сиромаштијата кон нив“, ова спаѓа во индивидуализација на криминалот, или издвојување и етикетирање на имигрантите како криминалци и недостаток на интеграција.
„Мислам дека ова е огромен проблем со кој се соочуваме сега во оваа земја“, додаде тој.
Камали верува дека Шведска е земја во која расизмот е длабоко вкоренет и институционализиран, но дека тоа се чувствува и во секојдневниот живот, „бидејќи властите и владините институции го негуваат расизмот и дискриминацијата“.
Неолиберална политика
Во последните 10 години, земјата забележа зголемување на социо-економските јазови за 35%, што значи дека „Шведска денес е најмаргинализираната земја во Европа“, рече тој. „Ова значи дека неолибералниот систем веќе ја уништи земјата“.
Ферештех Ахмади, професорка по социологија на Универзитетот во Гавле, рече дека еден од најголемите фактори што придонесе за порастот на расизмот во земјата се должи на неолибералната политика, која создаде „огромен јаз меѓу сиромашните и богатите“.
Земјата го усвои видот на капитализам што „го гледаме можеби во Соединетите Американски Држави или некои други европски земји“, но приклучувањето кон Европската унија влијаеше и на Шведска, според неа.
„Луѓето станаа посиромашни и полути на сите овие промени и (тие) гледаат на имигрантите (како) коренот на нивните проблеми“, рече таа.
Според Камали, „сведоци сме на луѓе, многу луѓе со имигрантско потекло, кои речиси зборуваат за неможноста да се живее во оваа земја“, бидејќи не постои ниту една партија што сака да има „интегрирано еднакво општество“.
Тој предвидува дека Шведска ќе се соочи со „повеќе конфликти, повеќе криминал. Ќе имаме поделена земја“.
Расизмот убива
Тејсир Субхи, лидер на шведската политичка партија Феминистичка иницијатива, рече дека расизмот е еден од најголемите безбедносни проблеми во Шведска.
„На дневна основа, не-белите Швеѓани се изложени на расизам и исламофобија на пазарот на трудот, на пазарот на домување, во училишниот систем и во здравството“, рече Субхи.
Сепак, таа рече дека расизмот може да има уште полоши последици од тоа, бидејќи „расизмот е насилство, расизмот убива“.
Според Камали, социологијата нè учи дека ако сакаме да видиме дали општеството е болно или не, тогаш треба да одиме во затвори и да видиме кои групи се таму, а „во Шведска, околу 70% од луѓето во затворите се со имигрантско потекло“.
„Значи, станува збор за структурна дискриминација, историска дискриминација, која сега се покажува во криминалните досиеја“, додаде тој.
Камали советуваше дека структурните промени и долгорочната владина интервенција се многу потребни за земјата да напредува.
„Но, како што реков, сега не можам да видам ниту една партија која е таму за да ги постави тие прашања во ситуација кога расизмот се зголемува. Но, предлозите постојат“.
Иднината не е толку светла
Меѓутоа, Шведска не е сама кога станува збор за порастот на расизмот, бидејќи Европа како целина „има огромен проблем кога станува збор за расизмот“, рече Камали.
Во 2001 година, тој спроведе истражување спонзорирано од Европската унија наречено „Европската дилема“, во кое покажа како расизмот во Европа е институционализиран на пазарот на трудот, образовниот систем, политиката и пазарот на домување.
Истражувањето, исто така, покажа дека расизмот ќе се зголеми со текот на времето, доколку владите во Европа не преземат мерки.
Како одговор на шведскиот истражувач и автор Гунар Мирдал и неговата книга „Американска дилема“, Камали сакаше да покаже дека дури и Европа има дилема и дека континентот секогаш „се крие зад американскиот расизам и расизмот и колонијализмот на американското општество“, тој. кажа.
Ахмади рече дека иднината не е толку светла, ако Шведска продолжи да се движи во една насока, бидејќи многу луѓе „може да ја напуштат земјата, луѓето кои можеби имаат имигрантско потекло нема да ја гледаат оваа земја како своја земја“.
Ова, рече таа, ќе има многу негативен ефект врз работниот живот, општествениот живот и културниот живот и Мислам дека ќе има зголемување на поларизацијата на луѓето едни против други, но се надевам дека тоа нема да се случи“.
