Во услови на поместување на глобалните сојузи и растечкиот трансатлантски јаз, ЕУ се соочува со ризик од изолација без посилни врски со Туркије, велат турските експерти, нагласувајќи дека соработката во енергетиката, трговијата и дигитализацијата може да ја зајакне геополитичката положба и глобалното влијание на Европа.
„Ако ЕУ има сериозен стратешки план, подобро е Европа да се здружи со Туркије“, рече вонредниот професор Суај Нилхан Ацикалин, турски експерт за надворешна политика и политичко лидерство.
Експертите тврдат дека клучната улога на Туркије во регионот, заедно со нејзината позиција како втора по големина воена сила на НАТО, ја прави неопходна за Европа.
„Туркије значително придонесува за евроатлантската безбедност. Игнорирањето на овие придонеси би било голем превид“, изјави експертот за меѓународни односи, професорката Ајлин Нои за ТРТ Ворлд, повикувајќи ја ЕУ да усвои стратегија што гледа во иднината.
Стратешкото значење на Туркије за Европа е непобитно, но сепак нејзиниот однос со блокот останува попречен од „стратешкото слепило“ на ЕУ, со прашања како Кипар, кои ја засенуваат пошироката соработка.
„ЕУ се чини премногу фиксирана за Кипар, држејќи ги своите пошироки односи со Туркије како заложници на ова прашање“, рече Нои.
Оваа ограничена перспектива го остави неискористен значајниот потенцијал на Туркије во областите како безбедноста, трговијата и дипломатијата, иако земјата игра клучна улога во влијанието врз развојот на Блискиот Исток, Африка и пошироко.
Туркије е во центарот на дипломатските случувања кои ја преобликуваат Сирија по падот на режимот на Башар ал Асад.
Туркије, исто така, беше клучна во справувањето со миграциските и антитерористичките предизвици, делувајќи како стабилизирачка сила за Европа.
„Туркије игра значајна улога во спречувањето на тероризмот на ДАЕШ од неговиот извор, борбата против заканите и спречувањето на неговото ширење во Европа“, рече Нои.
Меѓутоа, за да се реализира овој потенцијал, ЕУ мора да ја признае улогата на Туркије и да се ангажира поконструктивно. Без Туркије, Европа ризикува да го загуби клучниот сојузник во навигацијата по турбулентниот глобален пејзаж, велат експертите.
Реактивен наспроти проактивен пристап
ЕУ усвои пристап заснован на криза во односот со Туркије, според Ацикалин. Овој пристап е реактивен наместо проактивен, при што ЕУ се свртува кон Туркијепрвенствено во време на криза.
„Во последните 10 години, за жал, ЕУ кон Туркије разви перспектива заснована на криза, особено кога станува збор за прашања како миграциската криза и енергетската безбедност“, објасни Ацикалин.
Иако доведе до одредена позитивна соработка - особено за време на миграциската криза - ограничената перспектива водена од кризата е многу полошо опција од посакуваната.
„На крајот на денот, ЕУ одлучи да работи со Туркије за време на миграциската и енергетската криза, но ова е ограничена перспектива“, рече Ацикалин, повикувајќи ја ЕУ да усвои стратегија со понапредно размислување.
Туркије е критичен енергетски центар, домаќин на цевководи од Азербејџан, Иран, Ирак и Русија кои доставуваат гас во Европа преку рути до Грција, Бугарија и Италија.
Клучните гасоводи го вклучуваат Турски тек 2, кој испорачува над 15 милијарди кубни метри руски гас годишно под Црното Море, и Трансанадолскиот гасовод (ТАНАП), кој испорачува речиси 10 милијарди кубни метри азербејџански гас годишно во Јужна Европа. И двете работат блиску до полн капацитет.
Соработка и конвергенција
И покрај предизвиците, и двајцата експерти се согласуваат дека постојат значителни можности за подлабока соработка меѓу Туркије и ЕУ.
Ацикалин ги истакна енергијата, транспортот, трговијата и дигитализацијата како клучни области каде Туркије и ЕУ би можеле да изградат поцврсто и заемно корисно партнерство.
„Енергијата е водечки сектор овде“, рече Ацикалин, посочувајќи ја важноста на геополитичките позиции на Туркије на енергетските патишта.
„Вториот е транспортот и трговијата, кои исто така се однесуваат на енергетската безбедност. Трето, постои добар потенцијал за соработка во однос на дигитализацијата.
Овие области, доколку се следат ефективно, би можеле да ѝ помогнат и на Туркије и на ЕУ да постигнат значителни економски и стратешки придобивки, рече таа.
Прекинувањето на испораките на гас од Русија ја направи улогата на Туркије уште покритична. Со оглед на тоа што европските земји бараат алтернативни енергетски рути, позицијата на Туркије како сигурен енергетски транзитен центар сега е поважна од кога било.
„Денес, енергетските цевководи што минуваат низ Туркије доставуваат енергија во Европа, што ја прави суштински партнер во обезбедувањето на енергетската безбедност на Европа“, рече Нои.
„Туркије е експлицитно спомената во документите за безбедносната стратегија на ЕУ“, рече Нои, нагласувајќи ја незаменливата улога на Анкара во диверзификацијата на енергетските рути на Европа.
Стратешки геополитички сојуз
Напнатоста во сојузот САД-ЕУ се продлабочува додека новоизбраниот претседател Доналд Трамп се подготвува да ја преземе функцијата, чии контроверзни политики, вклучително и предлогот за анексија на Гренланд, предизвикаа нервоза во односите со членките на НАТО и ЕУ како Данска.
Илон Маск, кој има големо влијание врз Трамп и се очекува да биде клучен креатор на политиката, дополнително ги комплицира работите со мешање во европската политика.
„Неодамна, Илон Маск направи интервју со лидерката на АФД во Германија, експлицитно изјавувајќи ја својата поддршка, наведувајќи дека „На Германија ѝ треба лидер како тебе“, рече Нои.
Ваквите активности ризикуваат да го прошират јазот меѓу САД и ЕУ.
Како што расте трансатлантскиот јаз, потпирањето на ЕУ на традиционалните сојузи се доведува во прашање.
„Се чини малку веројатно дека вториот мандат на Трамп ќе отстапи од оваа траекторија“, рече Нои, укажувајќи на потребата ЕУ да ги рекалибрира своите партнерства.
Со својата стратешка локација и втората по големина војска во НАТО, Туркије има многу повеќе да понуди, рече експертот.
„Во овој контекст, Туркије станува незаменлив партнер за европската безбедност“, тврди Нои, повикувајќи ја ЕУ да го преиспита својот пристап кон Анкара во услови на промена на глобалните сојузи.
Двајцата експерти истакнаа дека додека ЕУ се соочува со зголемени внатрешни предизвици и надворешни притисоци, проактивната надворешна политика на Туркије и растечкото глобално влијание на Блискиот Исток и Африка ѝ нудат на Европа можност да ја врати својата позиција на светската сцена.
„За ЕУ ефикасно да ги следи своите пошироки амбиции, мора да најде начин да соработува со Туркије и да го унапреди нивното партнерство“, рече Нои.
Ацикалин се согласи, предупредувајќи дека неуспехот на ЕУ да ја прифати Туркије може да доведе до тоа Европа да стане сè поизолирана.
„ЕУ се изолира себеси“, рече таа. „Таа стана актер кој не може да придонесе и за регионалниот и за глобалниот мир поради кризите што ги доживеа во последно време.
„Туркије активно работи на решавање на проблемите, елиминирање на средини со војни и конфликти и презема значајни иницијативи кон овие цели“, рече Нои.
„Овој проактивен пристап ѝ дава на Туркије бројни предности - економски, политички и поврзани со безбедноста.
„ЕУ без Туркије нема геополитичка сила да се појави како вистинска глобална сила“.
